بهشت جایگاه خانواده قرآنی

بهشتی که در آیات قرآن به تصویر کشیده شده فضایی مطلوب و مورد علاق? انسان است. محلی که هر روح پاک و مطهّر از رفت و آمد در آن لذّت می‌برد و اغناء می‌گردد. بهشت خانواده نیز جدا از آنچه در قرآن ترسیم شده نیست. روح و جسم انسان هر‌گاه به آرامش و طمأنینه دست یابد، به‌طور قطع،آن فضا بهشت اوست و هر‌گاه از نعمت‌های خود لذّت و بهر? کافی نبرد، مطمئناً، در جهنّم فراق مولا به سر خواهد برد. با این دیدگاه به چند آی? قرآن کریم نگاه می‌کنیم که تصویر بهشت خانواده را به وضوح نشان می‌دهد.

خداوند سبحان در آیه 25 سوره مبارکه بقره می‌فرماید:

? وَ بَشِّرِ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنّاتٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا اْلأَنْهارُ کُلَّما رُزِقُوا مِنْها مِنْ ثَمَرَةٍ رِزْقًا قالُوا هذَا الَّذی رُزِقْنا مِنْ قَبْلُ وَ أُتُوا بِهِ مُتَشابِهًا وَ لَهُمْ فیها أَزْواجٌ مُطَهَّرَةٌ وَ هُمْ فیها خالِدُونَ.?

به کسانى که ایمان آورده، و کارهاى شایسته انجام داده‏اند، بشارت ده که باغهایى از بهشت براى آنهاست که نهرها از زیر درختانش جاریست. هر زمان که میوه‏اى از آن، به آنان داده شود، مى‏گویند: این همان است که قبلاً به ما روزى داده شده بود.(ولى اینها چقدر از آنها بهتر و عالیتر است.) و میوه‏هایى که براى آنها آورده مى‏شود، همه (از نظر خوبى و زیبایى) یکسانند. و براى آنان همسرانى پاک و پاکیزه است، و جاودانه در آن خواهند بود.

با توجه به این آیه، افراد خانواده از نعمت‌های بهشتی در همین دنیای خاکی بهره‌مندند. استفاده صحیح از نعمت‌ها آنها را در این جایگاه قرار داده است؛ و آنها فضای خانه را چنان گرم و پر از مهر می‌دانند که زندگی‌شان را تصویری از آیات وعده داده شده خداوند سبحان می‌دانند؛ و ذکری به‌جز الحمدلله بر زبانشان جاری نیست. در بسیاری از موارد تک تک نعمت‌های خویش را یادآوری می‌کنند و بر هر کدام شکری لازم می‌دانند.

ازواج مطهّره‌ای که در قرآن از آن یاد شده خانواده‌ای است که تحت تربیت قرآن قرار گرفته باشد. این گروه در دنیا و قبل از ورود به بهشت از نعمت‌های عطا شده به خویش کامل‌ترین بهره‌ها را می‌برند؛ و شکر آن را به جا می‌آورند شکر داشتن همسری شایسته، فرزندی صالح، عزّت فردی و اجتماعی و هزاران نعمت دیگر.

اگر خانواده قرآنی باشد نه تنها زن و مرد به تنهایی از نعمت بهشت خانواده برخوردارند بلکه هم? افراد را به سوی آن هدایت می‌کنند. هدایتی که شکران? بهره‌مندی آنها از نعمت‌هاست. آنها از الطاف الهی چنان محظوظند و با آنها انس گرفته‌اند که در قیامت بسیاری از نعمت‌های بهشتی را می‌شناسند.

همچنین در سوره رعد آیه 23 آمده است:

? جَنّاتُ عَدْنٍ یَدْخُلُونَها وَ مَنْ صَلَحَ مِنْ آبائِهِمْ وَ أَزْواجِهِمْ وَ ذُرِّیّاتِهِمْ وَ الْمَلائِکَةُ یَدْخُلُونَ عَلَیْهِمْ مِنْ کُلّ‏ بابٍ. ?

(همان) باغهاى جاویدان بهشتى که وارد آن مى‏شوند؛ و همچنین پدران و همسران و فرزندان صالح آنها؛ و فرشتگان از هر درى بر آنان وارد مى‏گردند..

هر کس در مجموع? صالحین قرارگیرد؛ و با آنها همراه شود، قطعاً در همین دنیا از نعمت‌های وعده داده شده در بهشت تا حدی بهره خواهد برد. به جرأت می‌توان ادّعا کرد خانواد? الهی از مجموع? صالحین جدا نیست. در جمع یکپارچه و یکدست و هماهنگ قطعاً هیچ‌کس از جمع عقب نمی‌ماند. هر‌‌گاه خیری در انتظار آنها باشد، قطعاً تمام افراد خانواده بی‌کم و‌کاست از آن خیر بهره می‌برند؛ و آن خیر در میان آنها به مساوات توزیع می‌شود.

قرآن در این آیه به جَنّاتُ عَدْنٍ به‌عنوان پاداشی الهی اشاره می‌کند که هم? افراد خانواد? صالح در آن قدم می‌گذارند. با نگاهی عمیق خواهیم دید وعد? خدا برای این افراد در همین دنیا به حقیقت پیوسته و حضور در جمع صالحین جَنّاتُ عَدْنٍ محقق شده است. فرد باید مراقب باشد تا از جمع جدا نشود. اگر یک‌نفر با این گروه همراه نباشد، مطمئناً، ورود به بهشت برایش میسّر نیست.

در تفاسیر، خانواد? الهی را جنّات عدن دانسته‌اند؛ و این بهشت به لطف خدا برای هر کسی رقم بخورد باید شکر آن را لحظه به لحظه به جای آورد.

خدای سبحان در سوره مبارک? هود آی? 40 می‌فرماید:

? حَتّى إِذا جاءَ أَمْرُنا وَ فارَ التَّنُّورُ قُلْنَا احْمِلْ فیها مِنْ کُلٍّ زَوْجَیْنِ اثْنَیْنِ وَ أَهْلَکَ إِلاّ مَنْ سَبَقَ عَلَیْهِ الْقَوْلُ وَ مَنْ آمَنَ وَ ما آمَنَ مَعَهُ إِلاّ قَلیلٌ .?

(این وضع همچنان ادامه یافت) تا آن زمان که فرمان ما فرا رسید، و تنور جوشیدن گرفت؛ (به نوح) گفتیم: از هر جفتى از حیوانات (از نر و ماده) یک زوج در آن (کشتى) حمل کن همچنین خاندانت را (بر آن سوار کن) مگر آنها که قبلاً وعد? هلاک آنان داده شده - همسر و یکى از فرزندانت‏- و همچنین مؤمنان را اما جز عد? کمى همراه او ایمان نیاوردند.

هر زوجی را سوار کن؛ و اهلت را هم سوار کشتی کن. وقتی دستور به نجات داده می‌شود، تمام اهل در مجموع? نجات یافتگان قرار می‌گیرند و مجموع? نجات یافته همان وعد? جنّات عدن است که در این دنیای خاکی به وقوع می‌پیوندد. زیرا اهل در قرآن شامل کسانی می‌شود که از جهت فکری و اعتقادی با هم یکرنگ باشند و هر کسی راه ناسازگاری پیشه کند اهلیّت حضور در جنات عدن را ندارد و تمام راه‌های ورود به بهشت برای او بسته و مسدود خواهد ماند.

قرآن برای اهلیّت داشتن در جمع صالحین در آیه 46 سوره هود، پسر نوح را مثال می‌زند و او را اهل نوح نمی‌خواند. پسری که فرزند و ولد نوح بود، امّا از نجات یافتگان با او نبود؛ و آنچه نوح را از آسیب حوادث در امان داشت برای فرزندش هیچ سودی نداشت. قرآن به نوح متذکّر می‌شود، فرزندت اگر در مسیر صلاح قرار نگیرد، اهل تو محسوب نمی‌شود و این هشدار را تا جایی پیش می‌برد که به نوح اعلام می‌دارد اگر فرزندِ ناشایست خود را اهل خود بدانی در جمع جاهلین جای خواهی یافت إِنّی أَعِظُکَ أَنْ تَکُونَ مِنَ الْجاهِلینَ‏.

باید در این بهشت از انتساب‌های ظاهری و صوری چشم پوشید. انتساب‌ها در این خانواده بر مبنای اخلاق و عقید? الهی است. اگر انقطاع از عمل و اخلاق صالح برای هر یک از افراد ایجاد شود، مطمئناً جایی برای او در بهشت نیست. حتّی اگر در جمع زندگی کند از خیرات و برکاتی که سایر افراد از آن بهره می‌برند بی‌نصیب خواهد ماند.

در جمع صالحین یکی بر کشتی ولایت می‌نشیند و به صلاح و رستگاری دست می‌یابد و دیگری از سوار شدن بر آن رو بر‌می‌تابد و در گرداب هلاکت دنیا باقی می‌ماند. کشتی ولایت یکی را تا بهشت مقصود می‌برد؛ و دیگری در طوفان حوادث دنیا نابود می‌شود. راه نیافتن به این جنّات عدن تنها شامل فرزندان نمی‌شود، بلکه گاهی پدر یا مادر گرفتار جهنّم فراق مولا می‌شوند.

قرآن در آیه 32 و33 سورة مبارکة عنکبوت آنگاه که از همسر لوط سخن به میان می‌آورد می‌فرماید:

? قالَ إِنَّ فیها لُوطًا قالُوا نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَنْ فیها لَنُنَجِّیَنَّهُ وَ أَهْلَهُ إِلاَّ امْرَأَتَهُ کانَتْ مِنَ الْغابِرینَ وَ لَمّا أَنْ جاءَتْ رُسُلُنا لُوطًا سی‏ءَ بِهِمْ وَ ضاقَ بِهِمْ ذَرْعًا وَ قالُوا لا تَخَفْ وَ لا تَحْزَنْ إِنّا مُنَجُّوکَ وَ أَهْلَکَ إِلاَّ امْرَأَتَکَ کانَتْ مِنَ الْغابِرینَ.?

(ابراهیم) گفت: در این آبادى لوط است گفتند: ما به کسانى که در آن هستند آگاه‌تریم او و خانواده‏اش را نجات مى‏دهیم؛ جز همسرش که در میان قوم (گنهکار) باقى خواهد ماند. هنگامى که فرستادگان ما نزد لوط آمدند، از دیدن آنها بدحال و دلتنگ شد؛ گفتند: نترس و غمگین مباش، ما تو و خانواده‏ات را نجات خواهیم داد، جز همسرت که در میان قوم باقى مى‏ماند.

کانَتْ مِنَ الْغابِرینَ‏؛ از همسر لوط به‌عنوان جامانده یاد می‌کند.

کلمه غابر از ماده غبار به معنای ذرّه‌ای است که پایین آمده است. همسر لوط از جمع صالحین عقب می‌ماند در‌حالی‌که سایر افراد راه سعادت دنیا و عقبی را می‌پیمایند.

قرآن با بیان داستان پسر نوح و همسر لوط متذکّر می‌شود که گاهی افراد در کنار ولیِّ زمان خویش زندگی می‌کنند ولی چون خود حجاب راه سعادت خویش هستند و وجودشان ظلمانی و تاریک است از انوار وجودی مولای خویش بی‌بهره‌اند، گفتنی است که در مسیر سعادت بشر سخن از ذکوریّت و اُناثیّت انسان مطرح نیست. گاهی زنی چون همسر لوط جا می‌ماند و مردی چون لوط بالا می‌رود. گاهی دختری چون حضرت مریم مسیر کمال را طی می‌کند و گاه پسر نوح از دایر? صالحین حذف می‌شود.

هرکس باید راه رستگاری و صلاح را به تنهایی بپیماید، و بهشتی فراهم کند که به لطف خدای سبحان از آن بهره کامل ببرد.

قرآن در آیه 11 سوره مبارکه تحریم می‌فرماید:

? وَ ضَرَبَ اللّهُ مَثَلاً لِلَّذینَ آمَنُوا امْرَأَتَ فِرْعَوْنَ إِذْ قالَتْ رَبّ‏ ابْنِ لی عِنْدَکَ بَیْتًا فِی الْجَنَّةِ وَ نَجِّنی مِنْ فِرْعَوْنَ وَ عَمَلِهِ وَ نَجِّنی مِنَ الْقَوْمِ الظّالِمینَ .?

و خداوند براى مؤمنان، به همسر فرعون مثَل زده است، در آن هنگام که گفت: پروردگارا خانه‏اى براى من نزد خودت در بهشت بساز، و مرا از فرعون و کار او نجات ده و مرا از گروه ستمگران رهایى بخش.

در این آیه آسیه، همسر فرعون نماد زنی معرفی می‌شود که به لطف خدای سبحان در همین دنیا از بهشت وصل به مولا بهره جست و آخرت خویش را با انتخاب صحیح تضمین کرد. این زن مسیر تکامل و رشد را به تنهایی سپری نمود درحالیکه همسرش با وجود تمکّن مادی و جایگاه دنیوی خویش جا ماند و حتّی قدمی در همراهی همسر خویش برنداشت و هر بار اعلام کرد انَا رَبُّکُمُ الأَعْلى‏ من پروردگار برتر شما هستم‏.

طبیعی و واضح است هر چه افراد باهم همراه‌تر و هماهنگ‌تر باشند امکان رشد و ارتقاء میسّرتر است و هیچ‌کس نگران جاماندن خود و سایر همراهانش نخواهد بود و کسی پشت در بسته بهشت خانواده باقی نخواهد ماند.