راهکارهای تربیتی قرآن(3)

شکرگزاری یکی دیگر از ارزشمندترین و مؤثرترین روش‌های تربیتی است. هم? افراد بدون استثناء علاقه‌مند به ماندگاری و ثبات نعمت‌های خویش‌ هستند و‌ شکر نه تنها باعث تثبیت نعمات می‌شود، بلکه افزایش آن را در پی‌دارد و لذّت بهره وری را افزایش می‌دهد.

شکرگزاری وظیفه‌ای لذّت بخش است که اگر فرزندان آموزش ببینند و به آن پایبند شوند، بسیاری از نگرانی‌های نوجوانی و جوانی‌آنها مرتفع خواهد شد. ناشکری عاملی است که بیش از همیشه انسان امروز را دچار اضطراب کرده و گاهی او را تا مرز افسردگی پیش برده است، و او غافل از این که گرفتار چه مصیبتی شده است.

ناشکری فرد را چنان در آستانه ضعف و نابودی قرار می‌دهد که حتّی توانایی یافتن ریشه اضطرابش را از دست می‌دهد. او بدون توجه به خویش، راه حل گرفتاری‌های خود را در میان اطرافیانش جستجو می‌کند و آنها را مقصر گرفتاری‌های خود می‌داند.

با نگاهی به قرآن و عترت در می‌یابیم، ناشکری از مهم‌ترین عواملی است که انگیزهای انسان را به تدریج به مرحله فنا و نابودی می‌کشاند.

زمانی که فرد متوجه این زوال و نیستی می‌شود راهی به جز توسل به قرآن و کلام معصومین(ع) در پیش روی خود نمی‌بیند.

به لطف خدای سبحان به محض آن که انسان به حلق? شاکرین پیوست، چنان وسعت وجودی به او عطا می‌شود که جایگاهش در میان بندگان تغییر می‌کند و از حضیض ذلّت به اوج عزّت می‌رسد.

در این زمان دیگر نباید با همان نگاه زمان ناشکری‌اش به او نگریست، زیرا بعد از ورود به جمع شاکرین خدایش را بزرگتر، قوی‌تر، مقتدرتر و مهربان‌تر از قبل می‌یابد. به همین دلیل خانواده باید زمینه را برای شکرگزاری بیش از قبل فراهم کند تا شکرگزاری در وجود او تثبیت و ماندگار شود.

خدای سبحان در آی? 16 سوره مبارک? لقمان به راهکار دیگری اشاره می‌کند که شاید تعداد زیادی از افراد گرفتار این غفلت هستند و راهنمایی قرآن پرده را از چشمان غفلت زده اشخاص کنار می‌زند و می‌فرماید:

? یا بُنَیَّ إِنَّها إِنْ تَکُ مِثْقالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ فَتَکُنْ فی صَخْرَةٍ أَوْ فِی السَّماواتِ أَوْ فِی اْلأَرْضِ یَأْتِ بِهَا اللّهُ إِنَّ اللّهَ لَطیفٌ خَبیرٌ.?

پسرم! اگر به اندازه سنگینى دانه خردلى (کار نیک یا بد) باشد، و در دل سنگى یا در (گوشه‏اى از) آسمانها و زمین قرار گیرد، خداوند آن را (در قیامت براى حساب) مى‏آورد؛ خداوند دقیق و آگاه است.

خدای فرزندان خویش را در ظرف مکان آسمان و زمین و ظرف زمان دیروز، امروز و فردا زندانی نکنید سبحان الله که خدا در محدود? زمان و مکان جای گیرد.

لقمان در این آیه مأمور می‌شود تا به فرزندش خدای لامکان و لازمان را معرفی کند.

اوست که هیچ چیز از او پنهان نیست و محیط بر آسمان و زمین و محیط بر زمان است.

اگر فرزندان شما، پروردگارشان را محصور در زمان و مکان بدانند، مطمئناً در مواقع خاص زندگی‌شان دچار تردید می‌شوند و در تصمیم‌گیری‌شان ناتوان می‌گردند، زیرا خدای آنها در تمام لحظات زندگی‌شان جاری نیست بلکه فقط در زمان انجام اعمال عبادی، چون نماز و روزه وغیره جای گرفته و یا در مکان‌های مقدّس چون مسجد و حرم اهل بیت(ع)، و در سایر زمان‌ها و مکان‌ها دست خدا را بسته می‌بیند.

قرآن می‌فرماید: ربّ فرزندانتان را چنان بزرگ جلوه دهید که او نتواند برای خدایی که می‌شناسد، اول و آخری تصور کند؛ و پروردگار آنها را تا سر حد امکان فرا زمان و فرا مکان کنید تا فرزندانتان در هر زمان و مکانی بر نیرویی توانا و بی‌کران و نامحدود تکیه کنند، و خدای خبیر را هر لحظه بر خود مسلّط ببیند تا قدرت او به فرزندانتان چنان نیرویی عطا کند که هیچ‌گاه در تصمیم‌گیری‌ها و انجام امورشان دچار ضعف و ناتوانی نگردند.

اگر باور کنند بر اریکه قدرتی تکیه زده‌اند که هیچ عاملی نمی‌تواند او را دچار دگرگونی و تغییر کند، وجودشان از هر‌گونه ضعف و سستی در امان خواهد ماند.

لقمان فرزندش را به فراگیری این دیدگاه دعوت می‌کند تا باور کند در هر جا قدم می‌گذارد، خدا قبل از حضور او، همزمان با او و بعد از او حاضر است، نه فقط زمانی که قدم در جایی می‌گذارد، حتّی زمانی که فکرش را به پرواز در می‌آورد و یا از قلبش ذرّه‌ای گمان گذر می‌کند خدا به آن آگاه است.

و اگر فرزندان به این معرفت دست یابند که خدا برای آنها تسخیر کنندة آسمان و زمین است خود را دائم الحضور محضر مولا می‌یابند؛ و مولای خویش را علی الدوام حاکم بر خود، مولای لطیف، خبیر و دقیق که بر هر پنهانی آگاه است می‌بینند.

خدایی با این توانایی‌ها به فرد قدرت می‌بخشد، تا از هیچ‌کس و هیچ‌چیز ذرّه‌ای هراس به دل راه ندهد و راهی به جز صداقت در زندگی پیشه نکند زیرا در جایی خود را حاضر نمی‌بیند که خدای خویش را قبل از خود آنجا نبیند.

به طور قطع می‌توان گفت اگر این راهکار را به لطف حق برای فرزندانمان تبیین کنیم، نباید نگران خطرات احتمالی زندگی آنها باشیم. بینشی که با آن خدایشان را شناخته‌اند، پشتوان? محکمی است تا مشکلات نتواند آنها را گرفتار خود سازد. حتّی اگر از مشکلات احتمالی چشم‌پوشی کنیم می‌توان گفت: با این دیدگاه به لطف حضرت حق فضای امنی برای آنها فراهم گشته تا در طول زندگی از دام بیماریهای تکبر و غرور و حسد و... در امان بمانند.

اگر خدای فرزندانمان تمام آسمان فکر و زمین وجودیشان را پر کند، آنها در مقابل عظمت حضرت حق خود را چنان ناچیز و حقیر می‌بیند که هیچ‌یک از موفقیّت‌های زندگی‌شان را نتیج? زحمت خود نمی‌دانند، بلکه تک‌تک را عطی? الهی می‌پندارند، که خدا در زمان و مکانی که صلاح دیده در اختیارشان نهاده است.