در فرهنگ اسلام و قرآن، فرد مسلمان نه تنها مجاز است که خدا را بخواند و خواسته‌های خود را از او بخواهد، بلکه به این کار مأمور است. خداوند ترک دعا را سبب بی‌اعتنایی او به بندگانش ذکر می‌کند:« قل مایعثوبکم ربی لولا دعاؤکم» (بگو اگر دعای شما نباشد خداوند به شما اعتنا نمی‌کند.)
استجابت دعا فقط دو شرط دارد:
1) دعاکردن
2) خواستن خالصانه از خدا، و نه از کس دیگر.
« اجیب دعوه الداع اذا دعان» (من پاسخ خواننده خود را می‌دهم اگر من را بخواند.)
«ادعونی استجب لکم» (مرا بخوانید تا شما را پاسخ دهم.) و « ان الله لا یخلف المیعاد» ( خداوند در وعده خود تخلف نمی‌کند.)

بنابراین دلیل اینکه برخی دعاها ظاهرا مستجاب نمی‌شوند این است که فاقد یکی از این دو شرط هستند؛ یعنی یا دعای واقعی نیستند یا دعاکننده خدا را نمی‌‌خواند و در دعاکردنش خالص نیست.
گاهی نیز دعا مستجاب شده است ولی دعاکننده غافل است، زیرا استجابت دعا اقسام مختلفی دارد: استجابت با تأخیر، استجابت در آخرت، استجابت با کفران سیئات، استجابت با تبدیل به احسن و ...
پس باید در تحقق این دو شرط دعا کوشید؛ به‌خصوص، اخلاص در دعا که غالبا محقق نمی‌شود، و شاید به همین جهت است که دعای انسان مضطر و مستاصل، معمولا مستجاب است زیرا او خالصانه خدا را می‌خواند.
البته گاهی خداوند، از سر بزرگواری، برخی دعاهایی را هم که فاقد اخلاص باشد پاسخ مثبت می‌دهد و مستجاب می‌کند.