|
در بیان فضیلت و کیفیت و احکام نماز جعفر طیار: بدانکه این نماز از جمله متواتر است و عامه و خاصه به سندهای بسیار روایت کرده‌اند و مخالفان نیز این نماز را مستحب میدانند مگر نادری از ایشان اما اکثر ایشان به اعتبار عداوت باطنی که با امیرالمومنین علیه السلام و اقارب آن حضرت دارند این نماز را به عباس عمّ پیامبر صلی الله علیه و آله نسبت دادند و بعد از نوافل شبانه روزی نمازی به حسب صحت سند و کثرت ثواب به این نماز نمی‌رسد و به سند معتبر از حضرت امام زین العابدین علیه السلام منقول است که چون جعفر طیار برادر حضرت امیرالمومنین علیه السلام از هجرت حبشه مراجعت نمود روزی آمد که فتح خیبر به دست امیرالمومنین شده بود و حضرت رسول به قدر مسافت یک تیر پرتاب به استقبال او شتافت چون نظر جعفر بر جمال عدیم المثال آن حضرت افتاد مشتاقانه به جانب آن حضرت دوید حضرت او را در بر گرفت و دست در گردن او آورد و ساعتی با او سخن گفت پس بر ناقه غصبا سوار شد و جعفر را ردیف خود ساخت و چون ناقه به راه افتاد حضرت فرمود که: ای جعفر! ای برادر! می‌خواهی بخششی بزرگ کنم نسبت به تو، می‌خواهی تو را عطیه‌ی گرانبها بدهم، می‌خواهی تو را برگزینم، مردم گمان کردند که مال جزیلی از غنایم خیبر به او عطا خواهد فرمود. جعفر گفت: بله پدر و مادرم فدای تو باد، پس حضرت نماز تسبیح را به او تعلیم نمود. حضرت صادق علیه السلام فرمود که صفتش این است که آن چهار رکعت است به دو تشهد و به دو سلام و در رکعت اول بعد از حمد «سوره اذا زلزلت» می‌خواند و در رکعت دوم سوره «والعادیات» و در رکعت سوم سوره «اذا جاء نصر الله» و در رکعت چهارم «سوره قل هو الله احد» و در هر رکعت بعد از فراغ از قرائت پانزده مرتبه بگوید «سبحان الله والحمدلله و لا اله الا الله و الله اکبر» و در رکوع همین تسبیح را ده مرتبه می‌گوید و چون سر از رکوع بر می‌دارد ده مرتبه و در سجده‌ی اول ده مرتبه، بعد از سربرداشتن از سجده اول ده مرتبه، در سجده دوم ده مرتبه و بعد از سربرداشتن از سجده دوم پیش از آنکه برخیزد ده مرتبه. در هر چهار رکعت چنین می‌کند که مجموع سیصد مرتبه می‌شود و هزار و دویست مرتبه تسبیح بوده باشد. و به روایت معتبر دیگر حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرموده که اگر هر روز بخوانی بهتر است از برای تو از دنیا و آنچه در آن هست و اگر هر روز بخوانی گناهانی که در میان دو نماز کرده باشد آمرزیده شود و اگر در هر جمعه بخوانی یا در ماهی یک مرتبه یا در سالی یک مرتبه بخوانی گناهانی که در میان دو نماز کرده آمرزیده شود و به روایت معتبره دیگر اگر به قدر دریاها و به عدد ریگ بیابان گناه داشته باشد خدا بیامرزد و اگر از جنگ گریخته باشی که بدترین گناهان است خدا تو را بیامرزد و به روایت دیگر اگر توانی هر روز بخوان و اگر نتوانی هفته‌ای یکبار و اگر نتوانی ماهی یکبار و اگر نتوانی سالی یکبار و اگر نتوانی در عمر خود یکبار بخوان تا خدا گناهان کبیره و صغیره و تازه و کهنه و عمد و خطای تو را بیامرزد. اما دعاهایی که در این نماز مستحب است: کلینی به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که در سجده‌ی آخر نماز جعفر چون از تسبیحات فارغ شوی این دعا را بخوان: «سُبْحَانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزَّ وَ الْوَقَارَ سُبْحَانَ مَنْ تَعَطَّفَ بِالْمَجْدِ وَ تَکَرَّمَ بِهِ سُبْحَانَ مَنْ لَا یَنْبَغِی التَّسْبِیحُ إِلَّا لَهُ سُبْحَانَ مَنْ أَحْصَى کُلَّ شَیْءٍ عِلْمُهُ سُبْحَانَ ذِی الْمَنِّ وَ النِّعَمِ سُبْحَانَ ذِی الْقُدْرَةِ وَ الاَمْرِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمَعَاقِدِ الْعِزِّ مِنْ عَرْشِکَ وَ مُنْتَهَى الرَّحْمَةِ مِنْ کِتَابِکَ وَ‌اسْمِکَ الْأَعْظَمِ وَ کَلِمَاتِکَ التَّامَّةِ الَّتِی تَمَّتْ صِدْقاً وَ عَدْلًا صلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِه» سپس حاجات خود را ذکر کند و شیخ در مصباح این دعا را روایت کرده است با این زیادتی «سُبْحَانَ ذِی الْقُدْرَةِ وَ الکَرَم سُبْحَانَ ذِی العِزَّةِ وَ الفَضْلِ سُبْحَانَ ذِی القُوَةِ و الطَّوْلِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ تا آخر دعا » و ایضا شیخ و سید از مفضل بن عمر روایت کرده‌اند که گفت: دیدم روزی حضرت امام جعفر صادق علیه السلام نماز جعفر را به جا آوردند پس این دعارا خواندند: «یا ربِّ یا ربّ» به قدر یک نفس «یا‌اللهُ یا الله» باز به قدر یک نفس «یا رحیمُ یا رحیم» باز به قدر یک نفس «یا رحمنُ یا رحمن» هفت مرتبه «یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ» هفت مرتبه پس این دعا را خواندند: « اللَّهُمَّ إِنِّی أَفْتَتِحُ الْقَوْلَ بِحَمْدِکَ وَ أَنْطِقُ بِالثَّنَاءِ عَلَیْکَ وَ أُمَجِّدُکَ وَ لَا غَایَةَ لِمَدْحِکَ وَ أُثْنِی عَلَیْکَ وَ مَنْ یَبْلُغُ غَایَةَ ثَنَائِکَ وَ أَمَدَ مَجْدِکَ وَ أَنَّى لِخَلِیقَتِکَ کُنْهُ مَعْرِفَةِ مَجْدِکَ وَ أَیَّ زَمَنٍ لَمْ تَکُنْ مَمْدُوحاً بِفَضْلِکَ مَوْصُوفاً بِمَجْدِکَ عَوَّاداً عَلَى الْمُذْنِبِینَ بِحِلْمِکَ تَخَلَّفَ سُکَّانُ أَرْضِکَ عَنْ طَاعَتِکَ فَکُنْتَ عَلَیْهِمْ عَطُوفاً بِجُودِکَ جَوَاداً بِفَضْلِکَ عَوَّاداً بِکَرَمِکَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْمَنَّانُ ذُو الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَام» پس حضرت فرمود که: ای مفضل! هر گاه تو را حاجت ضروری باشد نماز جعفر را بخوان و این دعا را بخوان و حوائج خود را از خدا طلب کن که برآورده می شود انشاء الله . دعای دیگر بعد از این نماز به روایت شیخ و سید رحمت الله علیهما : «سُبْحَانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزَّ وَ تَرَدَّى بِهِ سُبْحَانَ مَنْ تَعَطَّفَ بِالْمَجْدِ وَ تَکَرَّمَ بِهِ سُبْحَانَ مَنْ لَا یَنْبَغِی التَّسْبِیحُ إِلَّا لَهُ جَلَّ جَلَالُهُ سُبْحَانَ مَنْ أَحْصَى کُلَّ شَیْءٍ بِعِلْمِهِ وَ خَلَقَهُ بِقُدْرَتِهِ سُبْحَانَ ذِی الْمَنِّ وَ النِّعَمِ سُبْحَانَ ذِی الْقُدْرَةِ وَ الْکَرَمِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمَعَاقِدِ الْعِزِّ مِنْ عَرْشِکَ وَ مُنْتَهَى الرَّحْمَةِ مِنْ کِتَابِکَ وَ بِاسْمِکَ الْأَعْظَمِ وَ کَلِمَاتِکَ التَّامَّاتِ الَّتِی تَمَّتْ صِدْقاً وَ عَدْلاً أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ وَ أَنْ تَجْمَعَ لِی خَیْرَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ بَعْدَ عُمُرٍ طَوِیلٍ اللَّهُمَّ أَنْتَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ الْخَالِقُ الرَّازِقُ الْمُحْیِی الْمُمِیتُ الْبَدِیءُ الْبَدِیعُ لَکَ الْکَرَمُ وَ لَکَ الْمَجْدُ وَ لَکَ الْمَنُّ وَ لَکَ الْجُودُ وَ لَکَ الْأَمْرُ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ یَا وَاحِدُ یَا أَحَدُ یَا صَمَدُ یَا مَنْ لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ یَا أَهْلَ التَّقْوَى وَ یاأَهْلَ الْمَغْفِرَةِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ یَا عَفُوُّ یَا غَفُورُ یَا وَدُودُ یَا شَکُورُ أَنْتَ أَبَرُّ بِی مِنْ أَبِی وَ أُمِّی وَ أَرْحَمُ بِی مِنْ نَفْسِی وَ مِنَ النَّاسِ أَجْمَعِینَ یَا کَرِیمُ یَا جَوَادُ اللَّهُمَّ إِنِّی صَلَّیْتُ هَذِهِ الصَّلَاةَ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِکَ وَ طَلَبَ نَائِلِکَ وَ مَعْرُوفِکَ وَ رَجَاءَ رِفْدِکَ وَ جَائِزَتِکَ وَ عَظِیمِ عَفْوِکَ وَ قَدِیمِ غُفْرانِکَ اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْفَعْهَا لِی فِی عِلِّیِّینَ وَ تَقَبَّلْهَا مِنِّی وَ اجْعَلْ نَائِلَکَ وَ مَعْرُوفَکَ وَ رَجَاءَ مَا أَرْجُو مِنْکَ فَکَاکَ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ وَ الْفَوْزَ بِالْجَنَّةِ وَ مَا جَمَعَتْ مِنْ أَنْوَاعِ النَّعِیمِ وَ مِنْ حُسْنِ الْحُورِ الْعِینِ وَ اجْعَلْ جَائِزَتِی مِنْکَ الْعِتْقَ مِنَ النَّارِ وَ غُفْرَانَ ذُنُوبِی وَ ذُنُوبَ وَالِدَیَّ وَ مَا وَلَدَی وَ جَمِیعِ إِخْوَانِی وَ أَخَوَاتی الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ الْمُسْلِمِینَ وَ الْمُسْلِمَاتِ الْأَحْیَاءِ مِنْهُمْ وَ الْأَمْوَاتِ وَ أَنْ تَسْتَجِیبَ دُعَائِی وَ تَرَْحَمَ صَرْخَتِی وَ نِدَائِی وَ لَا تَرُدَّنِی خَائِباً خَاسِراً وَ اقْلِبْنِی مُنْجِحاً مُفْلِحاً مَرْحُوماً مُسْتَجَاباً دُعَائِی مَغْفُوراً لِی یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ یَا عَظِیمُ یَا عَظِیمُ یَا عَظِیمُ قَدْ عَظُمَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِکَ فَلْیَحْسُنِ الْعَفْوُ مِنْکَ یَا حَسَنَ التَّجَاوُزِ یَا وَاسِعَ الْمَغْفِرَةِ یَا بَاسِطَ الْیَدَیْنِ بِالرَّحْمَةِ یَا نَفَّاحاً بِالْخَیْرَاتِ یَا مُعْطِیَ الْمَسْئُولَاتِ یَا حَسَنَ التَّجَاوُزِ السُؤُلاتِ یَا فَکَّاکَ الرِّقَابِ مِنَ النَّارِ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ فُکَّ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ وَ أَعْطِنِی سُؤْلِی وَ اسْتَجِبْ دُعَائِی وَ ارْحَمْ صَرْخَتِی وَ تَضَرُّعِی وَ نِدَائِی وَ اقْضِ لِی حَوَائِجِی کُلَّهَا لِدُنْیَایَ وَ آخِرَتِی وَ دِینِی و کذا مَا ذَکَرْتُ مِنْهَا وَ مَا لَمْ أَذْکُرْ وَ اجْعَلْ لی ذَلِکَ الْخِیَرَةَ وَ لَا تَرُدَّنِی خَائِباً خَاسِراً وَ اقْلِبْنِی مُفْلِحاً مُنْجِحاً مُسْتَجَاباً لِی دُعَائِی مَغْفُوراً لِی مَرْحُوماً یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ یَا مُحَمَّدُ یَا أَبَا الْقَاسِمِ یَا رَسُولَ اللَّهِ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ أَنَا عَبْدُکُمَا وَ مَوْلَاکُمَا غَیْرُ مُسْتَنْکِفٍ وَ لَا مُسْتَکْبِرٍ بَلْ خَاضِعٌ ذَلِیلٌ عَبْدٌ مُقِرٌّ مُتَمَسِّکٌ بِحَبْلِکُمَا مُعْتَصِمٌ مِنْ ذُنُوبِی بِوَلَایَتِکُمَا أَتَقَرَّبُ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى بِکُمَا وَ أَتَوَسَّلُ إِلَى اللَّهِ بِکُمَا وَ أُقَدِّمُکُمَا بَیْنَ یَدَی حَوَائِجِی إِلَى اللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ فَاشْفَعَا لِی فِی فَکَاکِ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ وَ غُفْرَانِ ذُنُوبِی وَ إِجَابَةِ دُعَائِی اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ تَقَبَّلْ دُعَائِی وَ اغْفِرْلِی یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.» و اما اقسام این نماز را در چند مقصد ایراد می‌نمائیم: اول آنکه مشهور میان علما و اقوی این است که نماز جعفر را به جای نوافل شبانه روزی می‌توان خواند و احادیث بر این مضامین وارد شده است دوم روایات وارد شده است و اکثر علما گفته‌اند که کسی که ضرورتی و تعجیلی داشته باشد میتواند نماز جعفر را بدون تسبیحات بجا آورد و تسبیحات را در راه بخواند. سوم حدیث صحیح وارد شده است که کسی که دو رکعت نماز جعفر را بخواند و او را امر ضروری روی دهد میتواند پی آن کار رود و دو رکعت دیگر را در وقت دیگر بخواند و اگر بدون عذر چنین نخوانده و همه را با هم بخواند بهتر است. چهارم روایت معتبری از حضرت قائم علیه السلام وارد شده است که کسی که تسبیحات نماز جعفر را در موضعی فراموش کند هر وقت که به خاطرش آمد بخواند و از علما کسی متعرض این حکم نشده است و اگر به این روایت عمل کنند ظاهراً بد نباشد. پنجم خلاف است در تعیین سوره‌ها که مستحب است در این نماز خوانده شود و مشهور آن است که در رکعت اول «اذا زلزلت» و در دوم «والعادیات» و در سوم «اذا جاء نصر الله» و در چهارم «قل هو الله» بخواند و از ابن بابویه و پدرش در رکعت اول «والعادیات» و در رکعت دوم «اذا جاء نصر الله» و در سوم «انا انزلناه» و در چهارم «توحید» وارد شده است و در روایت صحیح وارد شده است که در هر رکعت قل «یا ایها الکافرون» و «قل هو الله» هر دو را بخواند و در روایتی وارد شده است که هر سوره که خواهد بخواند و ابن بابویه گفته است که همه را با «سوره توحید» می‌توان خواند. |
| هدیه به پیشگاه مطهر امیرالمومنین علی علیه السلام صلوات |
 |
|
دعا در خصوص شکر نعمتهای الهی امام رئوف علیه السلام می‌فرماید: هرگاه که خداوند نعمتی به بنده‌اش ارزانی دارد، شکر لفظی آن نعمت این است که دعای زیر را بخواند: سُبْحانَ الَّذِی سَخَّرَ لَنا هذا وَ ما کُنَّا لَهُ مُقْرِنِینَ وَ إِنَّا إِلى رَبِّنا لَمُنْقَلِبُونَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِین پاک و منزه است خداوندی که این امر را برایمان مسخر گردانید، و ما قادر بدان نبودیم، ما به سوی پروردگارمان باز می‌گردیم، حمد و سپاس مخصوص پروردگار جهانیان است.
امام رضا علیه السلام قبل از دعا، خدا را این چنین می‌خواند: یَا بَدِیعُ یَا قَوِیُّ یَا مَنِیعُ یَا عَلِیُّ یَا رَفِیعُ صَلِّ عَلَى مَنْ شَرَّفْتَ الصَّلَاةَ بِالصَّلَواتِ عَلَیْه ای پدید آورنده‌ی زمین و آسمانها، ای پروردگاری که دارای قدرت بی‌پایانی هستی، ای پروردگاری که تغییر و تبدیلی در او راه ندارد، ای پروردگار بلند مرتبت، درود بفرست بر کسی که نماز را با صلوات و درود به او، شرافت دادی.
خالد می‌گوید: امام رضا علیه السلام به من آموخت و فرمود: این دعا را به برادران مومن خود یاد بده که برای هر دردی نافع است: اُعِیذُ نَفْسِی بِرَبِّ الْأَرْضِ وَ رَبِّ السَّمَاءِ أُعِیذُ نَفْسِی بِالَّذِی لَا یَضُرُّ مَعَ اسْمِهِ دَاءٌ أُعِیذُ نَفْسِی بِالَّذِی اسْمُهُ بَرَکَةٌ وَ شِفَاءٌ به پروردگار زمین و آسمان خود را پناهنده می‌سازم خود را به کسی که با نام او هیچ دردی ضرری نمی‌رساند پناهنده می‌کنم به کسی که نامش برکت و شفاست پناهنده می‌شوم.
امام رئوف فرموده است: هرگاه از چیزی بترسی صد آیه از قرآن مجید را از هرجا که خواستی قرائت کن و سپس سه مرتبه این دعا را بخوان: ِ اللَّهُمَّ اکْشِفْ عَنِّی الْبَلَاء خدایا این بلا را از من دور کن
دعا برای حل مشکل امام رئوف می‌فرماید: پدرم را در عالم رویا دیدم به من فرمود: هر مشکلی برایت پیش می‌آید بسیار بگو: یا رئوف یا رحیم
ذکر مشکل گشا امام رئوف می‌فرماید: ذکر یا حَیُّ یا قَیُّوم اسم اکبر خداست
امام رئوف می‌فرماید: هرکس در روز جمعه صدبار بر من صلوات فرستد، خداوند شصت حاجت او را روا کند سی حاجت در دنیا و سی حاجت برای آخرت
دعای خوف از غرق شدن امام رضا می‌فرماید: هنگامی که حضرت نوح داخل کشتی شد، حق تعالی به او وحی فرمود: هر وقت خوف از غرق شدن داشته باشی، هزار مرتبه ذکر « لا اله الا الله» بگو (سپس حاجت خود را از من بخواه.)
امام رئوف از پدر بزرگوارشان روایت کرده است که فرمود: هرکس آیه زیر را بخواند هرگز (سقف) خانه بر سرش فرود نیاید. إِنَّ اللَّهَ یُمْسِکُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ أَنْ تَزُولا وَ لَئِنْ زالَتا إِنْ أَمْسَکَهُما مِنْ أَحَدٍ مِنْ بَعْدِهِ إِنَّهُ کانَ حَلیماً غَفُوراً سوره مبارکه فاطر آیه 41 خداوند آسمانها و زمین را نگاه مىدارد تا از نظام خود منحرف نشوند و هر گاه منحرف گردند، کسى جز او نمىتواند آنها را نگاه دارد، او بردبار و غفور است!
امام رضا فرموده است: هرگاه از منزلت خارج شدی، چه در سفر باشی چه در حضر دعای زیر را بخوان. بِسْمِ اللَّهِ آمَنْتُ بِاللَّهِ تَوَکَّلْتُ عَلَى اللَّهِ مَا شَاء الله لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّه به خدا ایمان آوردم و بر او توکل کردم هر چه بخواهد همان است و بدون یاری خدا هیچکس نیرویی ندارد. هرکس این دعا را بخواند اگر شیاطین برای وسوسه کردن نزدش بیایند فرشتگان به آنان سیلی زنند و گویند: بر این شخص تسلّطی نخواهید یافت زیرا نام خدا را برده و به او ایمان آورده و توکل نموده است.
هر که ذکر « لا حولَ وَ لاقُوَّةَ اِلا بِاللهِ» را بگوید، خداوند نودونه نوع بلا دنیوی را از او دور کند که کمترین آنها «تنگی نفس» خفگی است.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ منابع: نماز و دعا از دیدگاه امام رضا علیه السلام (محسن کتابچی) |
| هدیه به پیشگاه مقدس امام رئوف صلوات |
 |
|
دعا زمان شدت و سختی 1-در کتاب تعبیر الرویا برای محمد بن یعقوب کلینی این عبارت مذکور است: احمد روایت نموده است از وشا،از حضرت ابوالحسن امام رضا(ع) که فرمودند: «در خواب پدر خود را دیدم که فرمودند:ای پسر من ! هر گاه درشدت و سختی وارد شوی پس تو این کلمه را بسیار بگو:» «یا رؤوفُ یا رَحیمُ» «ای مهربان ای رحم کننده» و بعد از آن فرمودند:«ما آن چیزی را که در خواب می‌بینیم چنان است که آن را در بیداری ببینیم.» 2- ایضا ابن طاووس گوید: دوست ما ملک مسعود که خدای تعالی عاقبت او را به برآوردن وعده‌های خود ختم کند به ما حدیث نمود که در خواب شخصی را دید که با او از عقب دیوار سخن گفت و روی او را ندید و این دعا را می‌خواند: مهج الدعوات
« یَا صَاحِبَ الْقَدَرِ وَ الْأَقْدَارِ وَ الْهِمَمِ وَ الْمَهَامِّ عَجِّلْ فَرَجَ عَبْدِکَ وَ وَلِیِّکَ وَ الْحُجَّةِ الْقَائِمِ بِأَمْرِکَ فِی خَلْقِکَ وَ اجْعَلْ لَنَا فِی ذَلِکَ الْخِیَرَة» «ای صاحب قدرت و حکم‌ها و ای صاحب همت‌ها و قصدها شتاب کن در ظهور بنده خود و دوست خود و حجت ودلیل بپای دارنده‌ی فرمان ترا در آفریدگان خود و بگردان برای ما در این خیر و خوبی را .» |
با وجودی که اثر رنگها تا حدودی ذهنی است و در مورد اشخاص مختلف فرق می‌کند. برخی از تاثیرات رنگها دارای معنی یگانه‌ای در سراسر جهان هستند. رنگهایی که در طیف رنگها در ناحیه قرمز قرار دارند به عنوان رنگهای گرم شناخته می‌شوند که این دامنه‌اش از احساسات گرم و صمیمانه تا احساس خشم و عصبانیت متغیر است...
رنگ چیست؟
در سال 1666، اسحاق نیوتن، دانشمند نامدار انگلیسی، کشف کرد که چنانچه نور خالص سفید از یک منشور عبور داده شود، به رنگهای قابل رؤیت تجزیه می‌شود. نیوتن همچنین کشف کرد که هر رنگ از یک طول موج منحصر به فرد تشکیل شده و قابل تجزیه به رنگهای دیگر نیست. آزمایش‌های بعدی نشان داد که با ترکیب نورها می‌توان رنگهای مختلف را ایجاد کرد. برای مثال، نور قرمز در ترکیب با نور زرد، رنگ نارنجی را به وجود می‌آورد. رنگی که بر اثر ترکیب دو رنگ دیگر به وجود آید را ترکیبی می‌گویند. بعضی از رنگها، مثل زرد و ارغوانی، در صورت ترکیب شدن، همدیگر را خنثی می‌کنند و نور سفید می‌سازند. این رنگها را نیز رنگهای مکمل می‌نامند.
تاثیرات رنگها از نظر روانشناسی :
با وجودی که اثر رنگها تا حدودی ذهنی است و در مورد اشخاص مختلف فرق می‌کند ام0ا برخی از تاثیرات رنگها دارای معنی یگانه‌ای در سراسر جهان هستند. رنگهایی که در طیف رنگها در ناحیه قرمز قرار دارند به عنوان رنگهای گرم شناخته می‌شوند که این دامنه‌اش از احساسات گرم و صمیمانه تا احساس خشم و عصبانیت متغیر است. رنگهایی که در ناحیه آبی طیف قرار دارند، رنگهای سرد نامیده می‌شوند و شامل آبی، ارغوانی و سبز هستند. این رنگها معمولاً آرامش بخشند ام0ا گاهی نیز ممکن است احساس غمگینی و بی‌تفاوتی را به ذهن آورند.
روانشناسی رنگها به عنوان روش درمان
در برخی از فرهنگ‌های قدیمی، از جمله مصری‌ها و چینی‌ها، از رنگها برای درمان استفاده می‌شده است. این کار که گاهی به آن نور درمانی یا رنگ شناسی نیز گفته می‌شود هنوز هم به عنوان روش درمان جایگزین مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در این روش:
از رنگ قرمز برای تحریک بدن و ذهن و افزایش تمرکز استفاده می‌شود.
از رنگ زرد برای تحریک اعصاب استفاده می‌شود.
از رنگ نارنجی برای بالا بردن سطح انرژی استفاده می‌شود.
از رنگ آبی برای کاهش درد و تسکین بیمار استفاده می‌شود.
از رنگ نیلی برای تسکین ناراحتی‌های پوستی استفاده می‌شود.
اغلب روانشناسان به رنگ درمانی به دیده شک و تردید می‌نگرند و می‌گویند که درباره تاثیرات احتمالی رنگها اغراق شده و رنگها در فرهنگ‌های مختلف، معانی متفاوتی دارند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که در بسیاری از موارد، تاثیرات رنگها در تغییر حالت افراد، تاثیراتی زودگذر و موقتی بوده است. برای مثال، قراردادن افراد در اتاق آبی ممکن است در ابتدا احساس آرامش در آنها به وجود آورد ام . این اثر پس از آن که آنها آرامششان را بازیافتند، به تدریج کاهش خواهد یافت.
روانشناسی رنگهای مختلف
1ـ روانشناسی رنگ سیاه :
سیاه تمام نورها در طیف رنگها را جذب می‌کند.
سیاه معمولاً به عنوان نماد ترس یا شیطان مورد استفاده قرار می‌گیرد ام0ا به عنوان نشانگر قدرت نیز شناخته می‌شود. از رنگ سیاه برای نشان دادن شخصیت‌های خطرناک مثل دراکولا و یا جادوگران استفاده می‌شود.
رنگ سیاه در بسیاری از فرهنگ‌ها برای مراسم سوگواری مورد استفاده قرار می‌گیرد. این رنگ همچنین نشانگر غمگینی، جذابیت جنسی و رسمی بودن است.
در مصر قدیم، رنگ سیاه نشانگر زندگی و تول0د دوباره بود.
رنگ سیاه معمولاً به دلیل لاغر نشان دادن در نمایش‌های مد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
2- روانشناسی رنگ سفید :
رنگ سفید، نماد معصومیت و پاکی است.
رنگ سفید میتواند در انسان احساس فضای بیشتر به وجود آورد.
رنگ سفید معمولاً نشانگر سرما، پاکیزگی و آرامش است. اتاقی که کاملاً به رنگ سفید نقاشی شده باشد ممکن است جادار و بزرگ به نظر آید امَا خالی و سرد است. بیمارستان‌ها و کادر پزشکی از رنگ سفید برای ایجاد حس پاکیزگی استفاده می‌کنند.
3- روانشناسی رنگ قرمز :
رنگ قرمز، رنگ گرمی است که برانگیزاننده هیجانات قوی است.
رنگ قرمز، نشانگر عشق، حرارت و صمیمیت است.
رنگ قرمز، به وجود آورنده احساس شور و هیجان است.
رنگ قرمز، تحریک کننده احساس خشم و عصبانیت است.
4- روانشناسی رنگ آبی :
آبی، رنگ مورد علاقه بسیاری از مردم و محبوبترین رنگ در بین مردان است.
رنگ آبی، احساس آرامش را به ذهن می‌آورد و معمولاً نشانگر صلح، امنیت و نظم است.
رنگ آبی، میتواند احساس غم، درون‌گرایی یا گوشه‌گیری را در بعضی افراد به وجود آورد.
رنگ آبی معمولاً برای دکور دفاتر مورد استفاده قرار می‌گیرد زیرا تحقیقات نشان داده است که افراد در اتاق‌های آبی کارآیی بیشتری دارند.
رنگ آبی با وجودی که از محبوبترین رنگ‌هاست ام0ا یکی از رنگهایی است که کمترین اشتها را بر می‌انگیزد. در برخی از برنامه‌های کاهش وزن توصیه می‌شود که غذای خود را در بشقاب‌های آبی بکشید. رنگ آبی به ندرت به صورت طبیعی درخوراکی‌ها وجود دارد. همچنین رنگ آبی غذا معمولاً به عنوان نشانه فاسد بودن و یا سم0ی بودن آن در نظر گرفته می‌شود.
رنگ آبی میتواند باعث کاهش ضربان قلب و حرارت بدن گردد.
5- روانشناسی رنگ سبز :
رنگ سبز، رنگ سردی است که نماد طبیعت است.
رنگ سبز، نشانگر آرامش، خوشبختی، سلامتی و حسادت است.
پژوهشگران دریافته‌اند که رنگ سبز میتواند باعث افزایش قابلیت خواندن گردد. برخی از دانش‌آموزان و دانشجویان با قراردادن یک برگه شفاف سبز رنگ بر روی صفحه کتاب، می‌توانند مطالب را با سرعت بیشتری از حد0 معمول بخوانند و درک کنند.
رنگ سبز، از دیر باز نماد باروری بوده و در قرن پانزدهم برای لباس عروسی به کار می‌رفته است.
از رنگ سبز در دکوراسیون به دلیل اثر آرام بخشی آن استفاده می‌شود.
رنگ سبز باعث کاهش استرس می‌شود. کسانی که در فضای کاری سبز رنگ کار می‌کنند، کمتر دچار دردهای دستگاه گوارش می‌شوند.
6- روانشناسی رنگ زرد :
رنگ زرد، رنگی گرم وشاد است.
رنگ زرد به دلیل مقدار زیاد نوری که منعکس می‌کند، بیشتر از بقیه رنگها چشم را خسته می‌کند. استفاده از رنگ زرد برای پس زمینه کاغذ یا نمایشگر کامپیوتر میتواند باعث چشم درد یا در حالت‌های خاص از دست دادن بینایی گردد.
رنگ زرد میتواند احساس رنجیدگی و خشم را به وجود آورد. با وجودی که رنگ زرد به عنوان یک رنگ شاد شناخته می‌شود اما بیشتر مردم در اتاق‌های زرد رنگ، هیجانشان را از دست می‌دهند و بچه ها نیز در اتاق‌های زرد رنگ بیشتر گریه می‌کنند.
رنگ زرد باعث افزایش سوخت و ساز بدن انسان می‌گردد.
چون رنگ زرد، از بقیه رنگها زودتر دیده می‌شود، بیشتر از بقیه برای جلب توجه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
7- روانشناسی رنگ ارغوانی :
رنگ ارغوانی نماد وفاداری و ثروت است.
رنگ ارغوانی نشانگر عقل و معنویت است.
رنگ ارغوانی خیلی کم در طبیعت وجود دارد و به همین دلیل ممکن است به عنوان نشانه مصنوعی یا غیر عادی بودن در نظر گرفته شود.
8- روانشناسی رنگ قهوه‌ای :
رنگ قهوه‌ای، رنگی طبیعی است که برانگیزاننده حس قدرت و اطمینان‌پذیری است.
رنگ قهوه‌ای همچنین میتواند حس غم و انزوا را به وجود آورد.
رنگ قهوه‌ای، حس گرما ، محبت، آسایش و امنیت را به ذهن می‌آورد.
رنگ قهوه‌ای معمولاً بیانگر طبیعی بودن، زمینی بودن و متفاوت بودن است اما گاهی میتواند نشانگر پیچییدگی نیز باشد.
9- روانشناسی رنگ نارنجی :
رنگ نارنجی، ترکیب زرد و قرمز است و به عنوان یک رنگ انرژی‌زا در نظر گرفته می‌شود.
رنگ نارنجی، احساس هیجان، گرما و شور و شوق را به ذهن می‌آورد.
رنگ نارنجی، معمولاً برای جلب توجه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
10- روانشناسی رنگ صورتی :
رنگ صورتی، در واقع همان رنگ قرمز کم رنگ است و معمولاً نشانگر عشق است.
رنگ صورتی اثر آرام‌بخشی دارد. در ورزشگاه‌ها معمولاً رختکن تیم حریف را به رنگ صورتی نقاشی می‌کنند تا بازیکنان آنها کم انرژی و منفعل شوند.
با وجودی که اثر آرام بخشی رنگ صورتی مشخص شده است ولی پژوهشگران دریافته‌اند که این اثر تنها در خلال مواجهه اولیه به وجود می‌آید. مثلاً هنگامی که از این رنگ در زندان‌ها استفاده شد، زندانیان پس از عادت کردن به آن، حتی نا آرامتر از قبل شدند .
برخی از روانشناسان عقیده دارند رنگی که برگزیده و دلخواه کسی است میتواند گویای خصوصیات اخلاقی و روانشناسی او باشد. نوشتار زیر چکیده ای است که بر اساس این نظریه و پس از سالهای پژوهش نگاشته شده :
رنــگ قــرمــز:
خوش قلب اما خودپرست این رنگ مظهر شدت و زیاده روی است که گاهی در جهت مخالف آن است. قرمز رنگ عشق و تنفر و فداکاری و خشونت و خون و آتش. کسی که به این رنگ علاقه دارد هرگز نمی تواند در زندگی بی تفاوت باشد.
این گونه اشخاص تند و سرکش و در عین حال فعال و شجاع و کمی عجول هستند. احتمال شکست به خصوص در عشق برای آنها فراوان است.
قضاوتهای عجولانه و ناگهانی در مورد دیگران اغلب سبب از بین رفتن دوستی هایشان می شود، با آن که در عشق کاملاً فداکارند اما اگر روزی حوادث بر وفق مراد نباشد بدون تفکر و جویا شدن علت می جنگند.
دو عیب بزرگ خودپرستی و عدم کنترل، در نفس آنهاست و دو صفت ممتازشان خوش قلبی و حس بزرگ طلبی است. به طور کلی دوستداران رنگ قرمز دارای خصوصیات متضادی هستند.
رنــگ صــورتی:
مورد علاقه دیگران رنگ صورتی درواقع همان قرمز است که کمرنگ شده باشد. اگر به این رنگ علاقه دارید تمام صفات رنگ قرمز را کمی ملایمتر دارا می باشید، با گذشت هستید و در عشق، تندی نشان نمی دهید.
دیگران را خوب درک می کنید و با اطرافیان خود با ملایمت و لطف رفتار می کنید و به دلیل نشاط و شادابی تان مورد علاقه اطرافیان خود هستید. آنهایی که به این رنگ علاقه دارند اغلب شکستها، خشونتها و دشواری های زندگی را تحمل کرده اند و با مشکلات فراوان مواجه شده اند.
رنــگ آبــی:
نظم، پشتکار، تنهایی رنگ آبی از رنگهایی است که طرفداران زیادی دارد. اگر به این رنگ علاقه دارید، کاملاً می توانید هوس و احساسات و هیجانات خود را کنتر ل کنید.
ظاهر آرام شما دیگران را وادار می کند که به شما احترام بگذارند و دوست دارید پیوسته مورد احترام و ستایش دیگران قرار بگیرید.
در خرید و پوشش لباس قناعت می کنید و به علت شرم و حیا و گاه غروری که دارید میل دارید اغلب تنها باشید. حماقت و عدم فهم دیگران شما را کسل می کند و کسانی که از نظر هوش و فهم بر شما برتری دارند شما را ناراحت می کنند.
کارهای خود را از روی نظم و ترتیب و بر پایه قواعد معینی انجام می دهید. یکی از صفات مشخص شما پشتکار شماست.
رنــگ ارغــوانی:
رنگ عارفها و روانگران رنگ اسرارآمیز و باشکوهی است. دوستداران این رنگ پیوسته مجذوب زیبایی ها و ظرافتها می شوند و مغرور و اجتماعی هستند. معاشرت با این دسته لذتبخش است که امور معنوی بیشتر می پردازند. ارغوانی رنگ مورد پسند عرفا نیز هست!
رنــگ قهــوه ای:
قابل اعتماد اگر رنگ قهوه ای را دوست دارید کاملاً می توان روی شما حساب باز کرد. باثبات و مقدس، شاعرپیشه وکمی فیلسوف مآب هستید.
به ندرت تغییر عقیده می دهید و با آن که کمتر تصمیم می گیرید اما هر بار که تصمیمی بگیرید آن را به مورد عمل می گذارید.
شما کاملاً در نگهداری پول و اسرار دیگران قابل اعتماد هستید. میل دارید پیوسته در عالم خودتان باشید و گاهی اوقات با اطرافیان خود رفتار خشونت آمیزی در پیش می گیرید. در عشق هرگز بدبین و تند نیستید.
رنــگ خاکستـــری:
احساس بی نیازی این رنگ مظهر چشم پوشی از خوشی های دنیاست. کسانی که به این رنگ علاقه دارند اغلب در زندگی احساس رضایت می کنند، خاکستری رنگ عقلا است و جوانانی که به این رنگ اظهار علاقه می کنند درواقع خود را هم شأن و هم طراز اشخاص کهنسال میدانند و در زندگی احساس بی نیازی می کنند.
در عشق بر افراد مسن تر از خود تمایل دارند و اغلب کسانی که از نظر فکر و ایده به آنها برتری دارند خیلی آسان طرف توجهشان قرار خواهند گرفت.
رنــگ پـرتــقالی:
صداقت آری، هوسبازی هرگز رنگی است ترکیبی و آنهایی که این رنگ را رنگ دلخواه خود می دانند متکی به نفس نیستند. اجتماعی و خوش خلقند و با مردم خوب رفتار می کنند.
نفوذ در این گونه افراد مشکل است کسی که آنها را دوست بدارد می تواند با او به آسانی ازدواج کند. هوسباز نیستند و اگر با کسی دوستی کنند صداقت و فداکاری دارند. اگر افراد این دسته با کسی که خصوصیات اخلاقی خودشان را داشته باشد ازدواج کنند سعادتمند می شوند.
رنــگ سبــز:
کنجکاوی رنگ سبز طبیعت وتازگی است. اگر به این رنگ علاقه دارید زندگی با شما آسان است. نقطه اشتراک فراوانی با افراد علاقه مند به رنگ پرتقالی دارید روابط شما با دیگران بر پایه ی اصول و قرارداد است.
دوست ندارید که در زندگیتان حوادثی به وقوع پیوندد اما کنجکاوانه به ماجراهای زندگی دیگران توجه دارید.
رنــگ فیــروزه ای:
اسرارآمیز و پند ناپذیر دوستداران این رنگ اسرارآمیزند و احساساتی و کارهای شخصی خود را به خوبی اداره می کنند. پشتکار دارند و باثباتند و به نصایح دیگران در مورد کارهای خود کمتر توجه دارند. فیروزه ای معمولا رنگ مورد علاقه ی خانمها است.
رنــگ سیــاه:
خوش ذوقی و ظرافت طبع این رنگ برخلاف عقیده ی همگان رنگ نومیدی و عزا نیست بلکه نشانه خوش ذوقی و ظرافت طبع است. اگر از دوستداران این رنگ هستید مسلماً به شخصیت اطرافیان خود احترام می گذارید و برای آن که دیگران را با ارزش و برجسته نشان دهید از هیچگونه کمکی به آنها دریغ نمی کنید و هرگز خود را به دیگران تحمیل نمی نمایید همچنین عقاید و نظریات دیگران را به آسانی می پذیرید.
یک نکته ی رنگی :
توجه و علاقه شما به رنگها در طی زمان تغییر می کند به دلیل آن که خصوصیات اخلاقیتان نیز در سالیان دراز تغییر خواهد کرد. اما اگر در مورد رنگی ناگهان عقیده خود را عوض کنید به علت ضعف شما و یا به علت نیازتان به تغییر محیط است .
شما جه رنگی هستید ؟ ( روانشناسی رنگ )
رنگ های هماهنگ با عددها و حرف ها:
قرمز: (1) ش.س.ج.الف
نارنجی: (2) ت.ث.ک.ب
زرد: (3) ی.ل.ص.ض
سبز: (4) و.م.د.ژ
آبی: (5) چ.ن.ط.ظ
نیلی: (6) ح.خ.ف
بنفش: (7) ع.پ.غ
صورتی: (8) ز.ق.هـ
طلایی: (9) ر.ذ.گ
نــمــونــه:
مصطفی سعیدی رشک علیا
م 4 ص 3 ط 5 ف 6 ی 3 س 1 ع 7 ی 3 د 4 ی 3 ر 9 ش 1 ک 2 ع 7 ل 3 ی 3 ا 1
سپس این اعداد را با هم جمع می زنیم:
4+3+5+6+3+1
+ 7+3+4+3+9+ 1+2+7+3+3+ 1 = 65
6+5
= 11 ============<< 1+1 = 2
عدد 2، برابر با رنگ نارنجی است پس من
ویژگی های رنگ نارنجی را دارم
ســبــز :
مهم است که برای خودتان برنامه ی روزانه داشته باشید.
کم پیش می آید زندگی شما آشفته و بی هدف باشد.
دیگران برای گرفتن راهنمایی پیش شما می آیند.
برای گسترده تر ساختن دانش خود هرگز از آموختن
باز نخواهید ماند. ارج نهادن به آیین گذشته
برایتان با ارزش است
نــارنــجــی :
شوخ طبعی ویژه ای را که به ارث برده اید
سبب شده است که دوست داشتنی باشید.
نشاط شما آرزوی قلبی خیلی هاست.
شخصیتی دوست داشتنی دارید. گاهی درباره ی
هر چیزی بیش از اندازه زیاده روی می کنید
بنابراین تلاش کنید که دیگران رویتان اثر نگذارند.
با کاری که می کنیدشاید نتوانید دیگران را خوشحال
سازید مگر این که دست از تقلید بردارید و
آنچه را که در درونتان می جوشد بیرون کنید
بــنــفــش :
دوستدار کندوکاو و جستجو در هر پدیده هستید.
هیچ رویدادی را به راحتی نمی پذیرید مگر این که
خودتان آن را تجربه کرده باشید.
در حل گرفتاری های خود راه حل را در درون خود بجویید.
دوستدار تنهایی هستید و هماهنگ شدن و یا کنار آمدن
با دیگران یکی از گرفتاری های بزرگ زندگی شما است
آبــی :
دیگران شما را شخصیتی رک و بی آلایش می دانند
و به همین سبب برایشان دوست داشتنی هستید.
آزادی برایتان ارزشمند است و هرگز نمی توانید در جایی
کار کنید که به شما فشار می آورند و یا زیر نظر هستید.
زندگی با همه ی سختی ها و گرفتاری هایش
برایتان خوشایند است. روحیه ی سرکشتان نمی گذارد
که در یک جا پایبند شوید و می خواهید در میان مردم
نیز نامی شوید. در هر جایی که قدم بگذارید
با هوش خود خواهید توانست آرامش را در آنجا برقرار کنید
قــرمــز :
خودخواه هستید و برای رسیدن به هدفهایتان دیگران را
له می کنید. در اوج شادی با کوچکترین بهانه ای اخم هایتان
در هم می رود و در لاک خود فرو می روید. گاهی نیز به سرعت
شکیباییتان را از دست می دهید و به دیگران زور می گویید
صــورتــی :
دارای قدرت جسمی بالایی هستید. به خاطر اراده ی بالایی
که دارید می توانید رویاهایتان را به راحتی به واقعیت تبدیل کنید.
مهر به دیگران در شما آن چنان بالاست که دیگران برایتان
با ارزشمندتر از خودتان هستند. برای رسیدن به هدف هایتان
سلامتی خودتان را نیز به فراموشی خواهید سپرد
طــلــایــی :
در هر چیزی تنها میزان بالای آن می تواند شما را
خوشنود کند رفتار و سخنتان چنان زیبایی ای در
خود دارد که کم پیش می آید کسی شما را خوب بشناسد.
کم پیش می آید که چهره ی افسرده ای به خود
بگیرید چون که به هر چیزی با خوش بینی نگاه می کنید.
در هر کار گروهی پیروز سر افراز هستید
نــیــلــی :
زندگی شما همانند زندگی انسان های عارف است
و مردمی که با آن ها سر و کار دارید نزد شماگناهشان
را بازگو می کنند. دیگران را دوست دارید و از
حس ششم خوبی نیز برخوردار هستید و این چنین از
گرفتاری های مردم آگاه می شوید. بسیار با قدرت
و سخاوتمند هستید. دادخواه هستید و با کوچکترین
بیدادی دیگران آزرده می شوید.
بیشتر افرادی که سوی شما می آیند گرفتار هستند
و برای دریافت کمک به شما روی می آورند
زرد :
تیز هوش و خوش بین هستید. هرگز در گفتن
آن چه که می خواهید بر زبان بیاورید کم نخواهید آورد.
به خاطر زنده دلی همیشه دور و برتان پر از دوستان
خواهد بود. با اینکه روحیه ی شادی دارید اما هرگز
شادمان نخواهید بود مگر این که شادی هایتان را
با دیگران تقسیم کنید .
درباره رنگ :
مطالعه درباره ی رنگ ملاحظاتی را در زمینه های فیزیک ، فیزیولوژی و روانشناسی پیش می آورد . علم فیزیک ، توزیع انرژی طیفی نوری را که از یک سطح صادر و یا به وسیله ی آن منعکس می شود ، بررسی می کند ( شاخه ی خاصی از آن به مطالعه ی جنبه های شیمیایی رنگیزه ها و رنگینه ها ، در ارتباط با خواص رنگ ساز این مواد می پردازد ) . فیزیولوژی ، فرایند هایی را که در چشم و مغز به هنگام تحریک ناشی از تجربه ی رنگ اتفاق می افتد ، مورد مطالعه قرار می دهد . روانشناسی در مسائل آگاهی و ذهنیت نسبت به رنگ – همچون عنصری از تجربه ی بصری – بحث می کند . اشتراک اصطلاحات در این عرصه ها ، غالبا ً بر دشواری درک مفاهیم می افزاید . مطالعه ی هنری رنگ نیز مقوله ای جدا از این ملاحظات نیست ، و به خصوص رویکرد روانشناختی رنگ در این زمینه اهمیت دارد .
هر رنگ دارای سه صفت یا سه بُعد بصری مستقلا ً تغییر پذیر است : فام ، درخشندگی و اشباع .
فام ، صفتی از رنگ است که جایگاه آن را در سلسله ی رنگی ( از قرمز تا بنفش) – معادل با نور طول موج های مختلف در طیف مرئی – مشخص می کند .گفته می شود که تقریبا ً 150 فام متفاوت را می توان تشخیص داد ، ولی همه ی اینها به طور مساوی در طیف مرئی توزیع نشده اند ، زیرا چشم ما برای تفکیک فام ها در طول موج های بلند تر توانایی بیشتری دارد . بلند ترین طول موج ها در منطقه ی قرمز و کوتاه ترین طول موج ها در منطقه ی بنفش هستند . دسته بندی عمومی رنگ ها به بیفام ( سیاه ، سفید و خاکستری ها ) ، و فام دار ( قرمز ، زرد ، سبز ،...) بر همین صفت مبتنی است . برای سهولت درک مطلب ، فام را می توان مشخص کننده ی اسم عام رنگ ها تعریف کرد .
قرمز ، زرد و آبی را فام های اولیه می نامند و چون مبنای سایر فام ها هستند ، رنگ های اصلی نیز نام گرفته اند . فام های ثانویه عبارتند از : نارنجی ، سبز و بنفش که که از اختلاط مقادیر مساوی از دو فام اولیه حاصل می شوند . فام های ثالثه از اختلاط فام های اولیه و ثانویه به دست می آیند : زرد- نارنجی( پرتقالی) ،
نارنجی- قرمز ، قرمز- بنفش ( ارغوانی) ، بنفش- آبی ( لاجوردی) ، آبی- سبز (فیروزه ای) ، سبز- زرد (مغز پسته ای) . دوازده فام نامبرده را با ترتیبی معین در چرخه ی رنگ ، نشان می دهند . در چرخه ی رنگ ، فام های ثانویه و ثالثه ای که بین یک زوج فام اولیه جای گرفته اند ، دارای روابط خویشاوندی هستند و در کنارهم ساده ترین هماهنگی رنگی را پدید می آورند .
درخشندگی (والوور) ، دومین صفت رنگ است و درجه ی نسبی تیرگی و روشنی آن را مشخص می کند(غالبا ً نقاشان اصطلاح رنگسایه را نیز در همین معنا به کار می برند) . معمولا ً درخشندگی رنگ های فام دار را در قیاس با رنگ های بیفام می سنجند . در چرخه ی رنگ ، زرد بیشترین درخشندگی (معادل خاکستری روشن نزدیک به سفید) و بنفش کمترین درخشندگی ( معادل خاکستری تیره ی نزدیک به سیاه) را دارد . در سلسله ی رنگی ، هر فام نسبت به دیگری میزان تیرگی یا روشنی ذاتی اش را می نمایاند . معکوس کردن این ترتیب طبیعی ، ناسازگاری رنگی به بار می آورد (مثلا ً اگر بنفش روشن در کنار سبز زیتونی قرار گیرد ، نوعی تکان بصری ایجاد می کند .
اشباع )پرمایگی) ، سومین صفت رنگ است و میزان خلوص فام آن را مشخص می کند ( گاه واژه ی شدت را در این مورد به کار می برند ) . فام های چرخه ی رنگ صد در صد خالص اند ولی در طبیعت به ندرت می توان فام خالصی یافت . همچنین ، کمتر رنگیزه ای حد اشباع فام مربوطه در چرخه ی رنگ را داراست .
اگر فام ها به هم آمیخته شوند ، رنگ های شکسته به دست می آیند . اختلاط فام های خالص با یکدیگر یا با رنگ های بیفام ، باعث تغییر در پرمایگی و درخشندگی شان می شوند . به طور کلی ، هر فام قابلیت ایجاد رنگ های متنوعی را در حوزه ی خود دارد که به آن تلوّن (واریاسیون ) می گویند ( مثلا ً انواع صورتی ، اُخرایی وقهوه ای ، تلوّن در فام قرمز هستند.
چگونگی متظاهر شدن رنگ ها از دیگر مباحث رنگ شناسی است . در تجربه ، سه نمود مختلف در رنگ ها می توان تشخیص داد : فیلمرنگ ، حجمرنگ و سطحرنگ . فیلمرنگ ، رنگی است که در فاصله ای نا مشخص نسبت به بیننده ظاهر می شود (مثلا ً رنگی که در طیف نما اسپکتروسکوپ می توان دید ، یا رنگ آسمان خاکستری یکنواخت) . فیلمرنگ ، بافت واضحی ندارد و گویی شخص می تواند کمابیش به درون آن رسوخ کند . همواره در تراز جلو به چشم می آید . فیلمرنگ را نمی توان همچون کیفیتی در اشیاء و یا متعلق به رویه ی اشیاء دانست .
حجم رنگ را در اشیای پشت نما می توان دید ( مثلا ً در یک استکان چای یا در بخار رنگین) . حجمرنگ در فضای سه بُعدی که اشغال کرده است گسترش می یابد ، ولی تراز متغیری نسبت به چشم بیننده ندارد .
سطحرنگ ، چنان به نظر می آید که روی سطح شیء قرار گرفته است ( مثلا ً در یک کاغذ رنگی) . بافت رویه ی شیء را به خود می گیرد و حایل غیر قابل نفوذ برای چشم ایجاد می کند . سطحرنگ را معمولا ً همچون کیفیتی در خود شیء می انگاریم .
از این سه کیفیت ظاهری که اشاره کردیم ، نمود های دیگری چون تلأ لو، فروغ و فلزنما ناشی می شوند . نقاشان با سطحرنگ سر و کار دارند ولی بخشی از صناعت آنان معطوف به ایجار نمود های حجمرنگ ، فیلمرنگ ، تلأ لو و فروغ به وسیله ی رنگیزه است که در واقع چنین کیفیت هایی را ندارد . آن دسته از حجم سازان مدرن که با موادی چون پلاستیک کار می کنند ، از نمود حجمرنگ بهره می گیرند .
یکی از ملاحظات روانشناختی رنگ که در کاربرد هنری رنگ اهمیت دارد ، بررسی تأثیر متقابل رنگ ها است . جلوه یا اثر هر رنگ در جوار رنگ دیگر تغییر می کند . اگر در شرایط روشنایی مناسب ، چند ثانیه به یک رنگ فام دار خیره شویم و بی درنگ بر سطحی سفید بنگریم ، مکمل آن رنگ را خواهیم دید . این پدیده را – که ناشی از واقعیت فیزیکی رنگ عینی نیست – پی انگاره می نامند . پی انگاره ی هر رنگ ، رنگ مجاورش را تحت تأثیر قرار می دهد و در نتیجه ، تفاوت کیفی آن دو رنگ بارزتر می شود ( مثلا ً قرمز در کنار سبز ، پرمایه تر به نظر می رسد و برعکس ) . تغییری که بدین سان در جلوه ی رنگ ها پدید می آید ، مشخص کننده ی تباین آنها است . اگر موقعیت دو حوزه ی رنگی مقایسه شده چنان باشد که تغییر جلوه ی رنگ ها با هم تلاقی کند ، اصطلاح تباین همزمان به کار برده می شود .
رویکرد روانشناختی رنگ به احساس های معینی نیز بستگی دارد که رنگ های عینی دربیننده برمی انگیزند.
به سخن دیگر ، در این مقوله ، رابطه ی رنگ های عینی با اثرات ذهنی شان مورد نظر است . رنگ هایی که حاوی مقدار زیادی آبی هستند ( از بنفش تا سبز) ، نسبت به رنگ هایی که زرد یا قرمز بیشتری در خود دارند (از مغز پسته ای تا ارغوانی) ، سردتر می نمایند . رنگ های سرد ، مختصر کاهش در دمای بدن نگرنده ایجاد می کنند و رنگ های گرم باعث مختصر افزایش دمای بدن می شوند . به لحاظ بصری ، رنگ گرم پیش می آید و رنگ سرد پس می نشیند . بسیاری از نقاشان از این کیفیت رنگ ها برای فضا سازی تصویری بهره گرفته اند . منشأ احساس هایی چون گرمی ، سردی ، پیش آیندگی ، پس روندگی ، وزن و اندازه ی رنگ ها – که اصطلاحاتی رایج در ادبیات هنرهای تجسمی اند) همانا سه صفت اساسی رنگ ، یعنی فام ، درخشندگی و اشباع است .
نقاشان قدیم بسیاری از نمودها و اثرات بصری رنگ را بدون شناخت علمی به کار می بستند ، ولی انتشار نظریه های رنگ ، نقاشان پُست امپرسیونیسم ، اُرفیسم و آپ آرت را بر آن داشت که امکانات بیانی و تزیینی رنگ را گسترش دهند و به راه حل های تازه ای در مسائل حجم ، فضا ، نور و حرکت دست یابند .
رنگ در تلویزیون :
تصویر در تلویزیون رنگی از نوارهای ریز متعددی از رنگهای اصلی نور یعنی قرمز ،سبز ، و آبی تشکیل می شود . این نوارها سطوح درخشندگی مختلفی دارند . وقتی به صفحه تلویزیون نگاه می کنیم ، چشم این نوارها را با هم مخلوط می کند و یک تصویر واحد با انواع مختلف رنگها را می بیند.از فاصله دید معمولی ، نوارهای نور روی صفحه ترکیب می شوند و یک تصویر دقیق تمام رنگی را تشکیل می دهند.
دیدن رنگها :
اشیا به دلیل نحوه انعکاس نور از روی آنها رنگی دیده می شوند . نور سفید خورشید یا لامپ برق حاوی همه رنگهای طیف نور است . وقتی نور سفید روی یک شی می افتد ، شیئ را تشکیل می دهند. مثلاَ یک شیئ سبز رنگ شیئ است که فقط پرتوهای سبز را منعکس و بقیه را جذب می کند. شیئ که همه رنگهای طیف نور را منعکس کند سفید دیده می شود . شیئ که هیچ رنگی را منعکس نکند سیاه دیده می شود .
نمای نزدیک :
اگر بخشی از صفحه تلویزیون رنگی را بزرگ کنیم، می توانید ببینید که تصویر آن از نوارهای
متعدد و ریزی به رنگهای قرمز، سبز، و آبی تشکیل شده است .
|
|
| آیات به جهت رفع بی‌رغبتی به نماز
منقول است که اگر کسی در نماز بی‌رغبت باشد این آیات را بنویسد و با خود نگه دارد برای او در نماز خواندن ذوق و شوق حاصل می‌گردد. «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُونِ ما أُریدُ مِنْهُمْ مِنْ رِزْقٍ وَ ما أُریدُ أَنْ یُطْعِمُونِ إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّه الْمَتینُ » آیات 56-57-58 سوره مبارکه ذاریات و نیز اگر سوره‌ی مومنون را هفت بار بخواند در نماز رغبت می‌یابد. |
| درمحضر علما ذکرهای شگفت عارفان |
|
تقویت روح/ آیت الله سید عبدالکریم کشمیری بیان ذکر «یا اللهُ یا اللهُ یا رَبّ» در حال سجده،برای تقویت روح، بسیار موثر است. 1
استجابت دعا، رها شدن از غم/ سفارش آیت الله بهاء الدینی حضرت امام صادق(ع) می‌فرماید: حیرانم از کسی که محزون است، ولی به گفتن این قول خداوند «لا اِلهَ اِلاّ أَنْتَ سُبْحانَکَ اِنِّی کُنْتُ مِنَ‌الظالِمینَ» پناه نمی‌برد. زیرا خودم از خداوند عزوجل شنیدم که پس از آن می‌گوید: «پس دعای او برآورده کردیم و او را از اندوه رهانیدیم و مؤمنان را نیز چنین نجات دهیم.» 2
جهت آرامش قلب/ علامه طباطبائی از علامه طباطبائی نقل شده است که جهت آرامش قلب، دست روی سینه بگذارید و سه چهار مرتبه ایستاده و نشسته، این آیه‌ی شریفه را بخوانید.« الَّذینَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکْرِ اللَّهِ أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ »3
از بین رفتن غم/ حاج اسماعیل خان دولابی « إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ »مثل اسم عبور است، همهِ‌غم ها را باطل می‌کند و همه‌ی راه بندانهای به سوی خدا را باز می‌کند.4
دور شدن شیطان/ حاج اسماعیل خان دولابی کسی که در کارهایش بسم الله بگوید، شیطان از او غافل می‌شود؛ او میتواند به راهش برود؛ اجنّه و شیاطین از او فرار می‌کنند. 5
یرای غلبه بر نفس/ شیخ رجبعلی خیاط مداومت بر ذکر: جناب شیخ رجبعلی خیاط، این اذکار را به کار گرفته و بر نفس خود غلبه کرده است.6
غلبه بر وسوسه‌ی شیطان هنگام دیدن نامحرم/شیخ رجبعلی خیاط دکتر فرزام نقل می‌کند که جناب شیخ رجبعلی ذکر « یا خَیْرَ حَبِیبٍ و مَحْبُوبٍ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آله» را بعد از دیدن نا محرم، بسیار مؤثر و کارساز می‌دانستند؛ و بارها این ذکر را به بنده سفارش و توصیه فرمودند، نا از وسوسه‌ی شیطان در امان باشیم.7
برکات دنیوی و اخروی/ شیخ جعفر آقای مجتهدی در ذکر صلوات، تولی و تبری موج می‌زند؛ و برکات دنیوی و اخروی فراوانی دارد. 8 ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 -اسوه عارفان، صادق حسن زاده، طیار مراغی، ص201. |
راهکارهای تربیتی قرآن(3)
شکرگزاری یکی دیگر از ارزشمندترین و مؤثرترین روش‌های تربیتی است. هم? افراد بدون استثناء علاقه‌مند به ماندگاری و ثبات نعمتهای خویش هستند و شکر نه تنها باعث تثبیت نعمات می‌شود، بلکه افزایش آن را در پی‌دارد و لذّت بهره وری را افزایش می‌دهد.
شکرگزاری وظیفه‌ای لذّت بخش است که اگر فرزندان آموزش ببینند و به آن پایبند شوند، بسیاری از نگرانی‌های نوجوانی و جوانی‌آنها مرتفع خواهد شد. ناشکری عاملی است که بیش از همیشه انسان امروز را دچار اضطراب کرده و گاهی او را تا مرز افسردگی پیش برده است، و او غافل از این که گرفتار چه مصیبتی شده است.
ناشکری فرد را چنان در آستانه ضعف و نابودی قرار می‌دهد که حتّی توانایی یافتن ریشه اضطرابش را از دست می‌دهد. او بدون توجه به خویش، راه حل گرفتاری‌های خود را در میان اطرافیانش جستجو می‌کند و آنها را مقصر گرفتاری‌های خود می‌داند.
با نگاهی به قرآن و عترت در می‌یابیم، ناشکری از مهم‌ترین عواملی است که انگیزهای انسان را به تدریج به مرحله فنا و نابودی می‌کشاند.
زمانی که فرد متوجه این زوال و نیستی می‌شود راهی به جز توسل به قرآن و کلام معصومین(ع) در پیش روی خود نمی‌بیند.
به لطف خدای سبحان به محض آن که انسان به حلق? شاکرین پیوست، چنان وسعت وجودی به او عطا می‌شود که جایگاهش در میان بندگان تغییر می‌کند و از حضیض ذلّت به اوج عزّت می‌رسد.
در این زمان دیگر نباید با همان نگاه زمان ناشکری‌اش به او نگریست، زیرا بعد از ورود به جمع شاکرین خدایش را بزرگتر، قوی‌تر، مقتدرتر و مهربان‌تر از قبل می‌یابد. به همین دلیل خانواده باید زمینه را برای شکرگزاری بیش از قبل فراهم کند تا شکرگزاری در وجود او تثبیت و ماندگار شود.
خدای سبحان در آی? 16 سوره مبارک? لقمان به راهکار دیگری اشاره می‌کند که شاید تعداد زیادی از افراد گرفتار این غفلت هستند و راهنمایی قرآن پرده را از چشمان غفلت زده اشخاص کنار می‌زند و می‌فرماید:
? یا بُنَیَّ إِنَّها إِنْ تَکُ مِثْقالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ فَتَکُنْ فی صَخْرَةٍ أَوْ فِی السَّماواتِ أَوْ فِی اْلأَرْضِ یَأْتِ بِهَا اللّهُ إِنَّ اللّهَ لَطیفٌ خَبیرٌ.?
پسرم! اگر به اندازه سنگینى دانه خردلى (کار نیک یا بد) باشد، و در دل سنگى یا در (گوشهاى از) آسمانها و زمین قرار گیرد، خداوند آن را (در قیامت براى حساب) مىآورد؛ خداوند دقیق و آگاه است.
خدای فرزندان خویش را در ظرف مکان آسمان و زمین و ظرف زمان دیروز، امروز و فردا زندانی نکنید سبحان الله که خدا در محدود? زمان و مکان جای گیرد.
لقمان در این آیه مأمور می‌شود تا به فرزندش خدای لامکان و لازمان را معرفی کند.
اوست که هیچ چیز از او پنهان نیست و محیط بر آسمان و زمین و محیط بر زمان است.
اگر فرزندان شما، پروردگارشان را محصور در زمان و مکان بدانند، مطمئناً در مواقع خاص زندگی‌شان دچار تردید می‌شوند و در تصمیم‌گیری‌شان ناتوان می‌گردند، زیرا خدای آنها در تمام لحظات زندگی‌شان جاری نیست بلکه فقط در زمان انجام اعمال عبادی، چون نماز و روزه وغیره جای گرفته و یا در مکان‌های مقدّس چون مسجد و حرم اهل بیت(ع)، و در سایر زمان‌ها و مکان‌ها دست خدا را بسته می‌بیند.
قرآن می‌فرماید: ربّ فرزندانتان را چنان بزرگ جلوه دهید که او نتواند برای خدایی که می‌شناسد، اول و آخری تصور کند؛ و پروردگار آنها را تا سر حد امکان فرا زمان و فرا مکان کنید تا فرزندانتان در هر زمان و مکانی بر نیرویی توانا و بی‌کران و نامحدود تکیه کنند، و خدای خبیر را هر لحظه بر خود مسلّط ببیند تا قدرت او به فرزندانتان چنان نیرویی عطا کند که هیچ‌گاه در تصمیم‌گیری‌ها و انجام امورشان دچار ضعف و ناتوانی نگردند.
اگر باور کنند بر اریکه قدرتی تکیه زده‌اند که هیچ عاملی نمی‌تواند او را دچار دگرگونی و تغییر کند، وجودشان از هر‌گونه ضعف و سستی در امان خواهد ماند.
لقمان فرزندش را به فراگیری این دیدگاه دعوت می‌کند تا باور کند در هر جا قدم می‌گذارد، خدا قبل از حضور او، همزمان با او و بعد از او حاضر است، نه فقط زمانی که قدم در جایی می‌گذارد، حتّی زمانی که فکرش را به پرواز در می‌آورد و یا از قلبش ذرّه‌ای گمان گذر می‌کند خدا به آن آگاه است.
و اگر فرزندان به این معرفت دست یابند که خدا برای آنها تسخیر کنندة آسمان و زمین است خود را دائم الحضور محضر مولا می‌یابند؛ و مولای خویش را علی الدوام حاکم بر خود، مولای لطیف، خبیر و دقیق که بر هر پنهانی آگاه است می‌بینند.
خدایی با این توانایی‌ها به فرد قدرت می‌بخشد، تا از هیچکس و هیچ‌چیز ذرّه‌ای هراس به دل راه ندهد و راهی به جز صداقت در زندگی پیشه نکند زیرا در جایی خود را حاضر نمی‌بیند که خدای خویش را قبل از خود آنجا نبیند.
به طور قطع می‌توان گفت اگر این راهکار را به لطف حق برای فرزندانمان تبیین کنیم، نباید نگران خطرات احتمالی زندگی آنها باشیم. بینشی که با آن خدایشان را شناخته‌اند، پشتوان? محکمی است تا مشکلات نتواند آنها را گرفتار خود سازد. حتّی اگر از مشکلات احتمالی چشم‌پوشی کنیم می‌توان گفت: با این دیدگاه به لطف حضرت حق فضای امنی برای آنها فراهم گشته تا در طول زندگی از دام بیماریهای تکبر و غرور و حسد و... در امان بمانند.
اگر خدای فرزندانمان تمام آسمان فکر و زمین وجودیشان را پر کند، آنها در مقابل عظمت حضرت حق خود را چنان ناچیز و حقیر می‌بیند که هیچ‌یک از موفقیّت‌های زندگی‌شان را نتیج? زحمت خود نمی‌دانند، بلکه تک‌تک را عطی? الهی می‌پندارند، که خدا در زمان و مکانی که صلاح دیده در اختیارشان نهاده است.
| راهکارهای تربیتی قرآن |
|
راهکارهای تربیتی یکی از اساسی‌ترین موضوعاتی است که قرآن توجّه انسان را به آن جلب کرده است. گاهی بشارت‌های وحی وسیله تربیت بشر می‌شود؛ و گاه پند و اندرزهای آن، گاهی از احترام به پدر و مادر سخن می‌گوید؛ و گاه از حق فرزند، گاه زبانی نرم و آرام را ابزار هدایت انسان می‌سازد؛ و گاه زبانی تند و کوبنده را، به هر حال در تمام مواردی که انسان مورد خطاب تربیتی قرآن است زبان وحی به فراخور حال او سخن می‌گوید. در آیة 214 سوره مبارکه شعراء آمده: ? وَ أَنْذِرْ عَشیرَتَکَ اْلأَقْرَبینَ? (وخویشاوندان نزدیکت را انذار کن.) پیامبر(ص) در این‌جا به‌عنوان نذیر مطرح می‌شود. نذیر به معنای ترساندن نیست، بلکه یکی از معانی آن، توجه دادن فرد به مسائل گوناگون است. پیامبر(ص) به‌عنوان اوّلین پدر خلقت، بشر را نسبت به توانایی‌ها، نعمت‌ها و دارایی‌هایش آگاه می‌سازد. یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در تربیت، توجّه دادن فرزندان و افراد خانواده به توانایی‌ها و نعمتهای ظاهری و باطنی است و هر چه زبان این انذار نرم‌تر و لطیف‌تر باشد، قطعاً تأثیرش بر مخاطب بیشتر خواهد بود. بهکار بردن کلمات و جملات مثبت و توجه دادن فرد به انجام اموری که توانایی آنها را در خود می‌بیند، شاید بهترین روش تربیتی است مثلاً، اگر به فرزندتان یادآوری کنید تو فلان کار زیبا، فکر زیبا و عمل خوب را داشتی مطمئناً او پذیرای حرف بعدی شما خواهد بود، اما اگر در ابتدا او را متوجّه بی‌دقّتی‌ها، بی‌نظمی‌ها و سوء سابقه‌اش کنید سخن شما به هدف خود اصابت نخواهد کرد. باید به توانایی‌های افراد اجاز? ظهور داد. هر چه انسان به نتایج مثبت فکر و عمل خویش واقف گردد، خودِ گم شده‌اش را راحت‌تر می‌یابد و اگر نتیج? تصمیم مثبت و رفتار صحیح خود را برای اوّلین بار مشاهده کند قطعاً جرأت تکرار آن را در خود می‌یابد، تا جایی که این عمل به‌عنوان خُلق حَسَن ماندگار می‌شود. هر چه ظرف زندگی انسان با خیر و نیکی بیشتر پر شود، جایی برای بروز خُلق سوء باقی نخواهد ماند. پس به گفت? قرآن: وَ أَنْذِرْ عَشیرَتَکَ اْلأَقْرَبینَ. راهکارهای تربیتی قرآن(2) انذار اطرافیان و آگاه کردن آنها بر توانایی‌های‌شان وظیف? بزرگتر هر خانواده است. شاید فعلی که در صیغ? امر بر پیامبر(ص) نازل شده است، مؤید این نکته باشد که همه باید به پیامبران درونی خویش فرمان دهند تا از توانایی‌ها و استعدادهای اطرافیان خود غفلت نکنند؛ و از ترغیب آنها برای انجام کار خیر دریغ نورزند. این توجّهات مربوط به زمان خاص کودکی، نوجوانی و جوانی افراد نیست، حتّی تنها مربوط به پدر و یا مادر نیست، بلکه هر شخص، نیازمند آگاه شدن از استعدادهای خویش است و در بهره بردن از استعدادهایش از تشویق و تأیید دیگران بی‌نیاز نمی‌شود؛ و تأیید و تشویق دیگران چون اهرمی قوی بر بروز استعدادهای دیگران مؤثر است. این راهکار در آی? 54 و 55 سور? مبارک? مریم به گونه‌ای دیگر مطرح می‌شود: ? وَ اذْکُرْ فِی الْکِتابِ إِسْماعیلَ إِنَّهُ کانَ صادِقَ الْوَعْدِ وَ کانَ رَسُولاً نَبِیًّا وَ کانَ یَأْمُرُ أَهْلَهُ بِالصَّلاةِ وَ الزَّکاةِ وَ کانَ عِنْدَ رَبِّهِ مَرْضِیًّا.? و در این کتاب (آسمانى) از اسماعیل (نیز) یاد کن، که او در وعدههایش صادق، و رسول و پیامبرى (بزرگ) بود او همواره خانوادهاش را به نماز و زکات فرمان مىداد؛ و همواره مورد رضایت پروردگارش بود. در این آیه آمده است : کانَ یَأْمُرُ فعل یَأْمُرُ بِالصَّلاةِ وَ الزَّکاةِ فعلی است که از گذشت? دور آغاز شده تا انسان گمان نکند انجام امر خیر فقط مربوط به زمان خاصی است. قرآن در این آیه یادآوری می‌کند انسان‌ها از قدیم و از گذشته‌های دور قدرت انجام تکالیف محوله به خود را داشته‌اند، زیرا خدای حکیم هیچ‌گاه فرد را به اموری که در توانایی او نیست امر نمی‌کند مثلاً، فقیر فکری را به نماز فرا نمی‌خواند و برای تهیدست آیات زکات را نازل نمی‌کند و ... . اگر حضرت اسماعیل با توجه به این آیه خانواد? خود را به این دو امر خطیر نماز و زکات فرا می‌خواند و انجام این دو امر الهی را برای آنها پررنگ مطرح می‌کند، قصد دارد آنها را بر توانایی‌های پنهانشان آگاه سازد؛ و متذکّر شود، شما به انداز? نیازتان توانایید و از خدمت‌رسانی دیگران بی‌نیازید. در وجود خود شما توانایی‌هایی نهفته است که هیچ‌یک از آنها را به‌طور کامل نشناخته‌اید و از آنها بهره نگرفته‌اید. به قدرت خویش دقّت کنید. خدا در درون شما پنهان است. سخن از ناتوانی به میان نیاورید و از دیگران درخواست کمک نکنید. توجّه به توانایی‌های افراد یکی از اساسی‌ترین راهکارهای تربیتی است که خدای سبحان در آیة 7 طلاق می‌فرماید: ? لِیُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ وَ مَنْ قُدِرَ عَلَیْهِ رِزْقُهُ فَلْیُنْفِقْ مِمّا آتاهُ اللّهُ لا یُکَلِّفُ اللّهُ نَفْسًا إِلاّ ما آتاها سَیَجْعَلُ اللّهُ بَعْدَ عُسْرٍ یُسْرًا.? آنان که امکانات وسیعى دارند، باید از امکانات وسیع خود انفاق کنند و آنها که تنگدستند، از آنچه که خدا به آنها داده انفاق نمایند؛ خداوند هیچ کس را جز به مقدار توانایى که به او داده تکلیف نمىکند؛ خداوند بزودى بعد از سختی‌ها آسانى قرار مىدهد. قرآن می‌فرماید: ِیُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ ؛توانایی‌هایتان را بهکار گیرید، و هر کاری که در توان شماست انجام دهید. گمان نکنید توان شما برای انجام امر خیر اندک است، همچنان که قرآن می‌گوید قُدِرَ عَلَیْهِ رِزْقُهُ آنها که تنگدستند. ما در وجود شما نیروهایی قرار داده‌ایم تا به تمام روزی‌های مادی و معنوی دست یابید. فقط باید تصمیم بگیرید و توانایی‌هایتان را به کار ببرید. روزی‌های معنوی و معرفتی وسیعی به لطف خدا در دستان شماست. آنها را بشناسید که قدرت این شناخت نعمتی از نعمتهای خدای سبحان است. فقط کافی است لحظاتی فکرتان را بر جسم مادی‌تان متمرکز کنید. توانایی تنفس کردن، دیدن، شنیدن، سخن گفتن، لمس کردن، راه رفتن، پلک زدن و هزاران نیرویی که در درون هر کس نهفته است. قرآن این مطلب را در سورة مبارکة مائده آیة 105 به شیوه‌ای دیگر بیان می‌کند: 1- بدون هیچ زحمتی فضای خانواده شما مملو از خیر و نیکی می‌شود 2- آفات دیگران در شما کارگر نیست لایَضُرُّکُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَیْتُمْ. شاید بتوان گفت نگرانی افراد برای تربیت فرزندان و اطرافیانشان بدون توجه به تربیت نیروهای درونی خود و بهره جستن از آنها کاری بی‌فایده و عبث است. اگر فرد خود مسیر صلاح و درستی را طی کند، قطعاً فرزندانش از مسیر حق دور نخواهند شد. ما به‌طور کوتاه در ساخت شخصیّت افراد به این بحث اشاره کردیم. هرگاه پیامبری مأمور به ابلاغ امری می‌شود، قبل از ابلاغ خود مخاطب امر خداوند قرار می‌گیرد. کانَ رَسُولاً نَبِیًّا ؛ او باید به درجات بالای اخلاقی دست یافته باشد تا بتواند اهلش را به انجام کار خیر دعوت کند. یَأْمُرُ أَهْلَهُ تذکر و نصیحتی است که عمل در پی آن نیست و سودی نخواهد بخشید. فرزندان بیش از آنکه توشه از امر و نهی بزرگتر فکری خویش برگیرند چشم به اعمالش دوخته‌اند، شاید اگر بین گفتار و رفتار او هماهنگی ببینند نیازی به امر و نهی نباشد؛ و چنانچه نفاق و دورنگی هویدا گردد، بهترین سخنان و زیباترین نصایح تأثیری نمی‌کند. به این موضوع در مباحث قبل اشاره شده است و می‌توان گفت تکرار این تذکر در قرآن به دلیل اهمیّت موضوع است. خدا در این آیه به پیامبر فرمان می‌دهد قبل از آنکه خانواده‌ات را به خیر دعوت کنی خود باید متخلّق به اخلاق حسنه شوی و به آن عمل کنی تا تربیت افراد در پی عامل شدن تو بسیار آسان شود. در امور معنوی هر چه خودِ فرد ارتقاء یابد و بالا رود اطرافیانش برای پرواز از دنیای خاکی کمتر با مشکل مواجه می شوند. اگر الگوهای خوب تربیتی در متن خانواده‌ها جای گیرد، قطعاً، آموزش نکات اخلاقی و رعایت آنها به مراتب سهل‌تر خواهد بود. |
|
|
| زن و مـــرد لبــاس یکــدیـــگرنــد
خداوند زن و مرد را مکمّل و لباس یکدیگر می‌داند، زیرا اگر هماهنگ و همرنگ باشند می‌توانند مجموعه‌ای سالم برای بندگی فراهم کنند. نیروی نشأت گرفته از همفکری بیش از هر نیروی دیگر میتواند این دو را یاری کند؛ و همین عامل به لطف خدا برای تکمیل کردن کاستی‌ها و نواقص زندگی کافی است. قرآن در آیه 187 سوره مبارکه بقره می‌فرماید: (... هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ ...) « همسران شما، لباس شما هستند؛ و شما لباس آنها (هر دو زینت هم و سبب حفظ یکدیگرید). » در این آیه زن و مرد به‌عنوان لباس معرفی می شوند هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ؛ شما باید ستر و پوشش یکدیگر باشید. از طریق مرد نقصان زن پوشش یابد؛ و به واسط? زن کاستی‌های مرد جبران شود. ستّار‌بودن اولین اثری است که لباس برای هر کس به همراه دارد. در فضایی که نواقص و غفلت‌های زن و مرد بی پروا و بی‌باکانه مطرح می‌شود، قطعاً نقش ستّار‌بودن این دو رنگ می‌بازد. نقصان و کاستی‌ها اگر از محدود? خانوادگی فراتر رود؛ و به بیرون از زندگی کشانده شود نشانگر ناتوانی آن دو در بروز ویژگی ستّار‌بودن آنهاست. خداوند زن و مرد را لباس یکدیگر قرار داده است، تا در گرما و سرمای زندگی در شداید و مشکلات آن به یکدیگر پناه ببرند. اگر پایبند به این قانون الهی گردند هرگز، ناگفته‌های زندگی‌شان مرزهای خانوادگی آنها را نمی‌شکافد تا بازگو کردن مشکلات آنها تفریح و سرگرمی وابستگان و نزدیکان را فراهم سازد. در این آیه آمده است: هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ. چنانچه در مباحث قبلی ذکر شد و در مطالب بعدی به آن اشاره خواهد شد زن نقش اساسی و سازنده‌ای در زندگی بر عهده دارد، به همین دلیل در این قسمت آیه خدای سبحان اول زن را لباس مرد معرفی می‌کند، در ابتدا زن زینت بخش همسر خویش می‌شود و نعمت ستّار‌بودنی که به زن عطا شده به مراتب مهم‌تر از مرد است. تأثیر ستّار بودن را زن بالاصاله دارد اگر او در این وظیف? خویش کوتاهی و نقصانی مرتکب شود به تبع مرد نیز در انجام وظیفه‌اش ناتوان خواهد ماند. زنان باید نقش خود را در زندگی مشترک باور کنند تا در انجام وظایف واگذار شده سهل انگاری نکنند. از امام باقر (ع) روایتی در دست است. ایشان می‌فرمایند: نقاءُ الثوب یَکبتُ العدو و غسل الثیاب یذهب الهم ؛ لباس تمیز دشمن را برزمین می‌زند؛ و شستن لباس غصه را از بین می‌برد. اگر روایت حضرت را در کنار این آیه از قرآن قرار دهیم هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ از مفهوم این دو چنین برداشت می‌شود که لباس کثیف در عالم ظاهری باعث دلگیری و خستگی روح می‌شود. وقتی شخص خود گرفتار کسالت شود؛ و از درون ایستادگی و مقاومت خود را از دست بدهد یعنی دچار ضعف شخصیّت شود، مطمئناً در مقابل دشمن مقاومت چندانی نخواهد داشت، در‌حالی‌که دشمنِ‌ترین دشمنِ انسان را نفس او دانسته‌اند یعنی شخص آلوده نمی‌تواند در مقابل نفس مقاومت کند. و از چنگال آن رهایی یابد. اعداء عدوک نفسک التی بین جنبیک؛ دشمن‌ترین دشمنان نفس انسان است که در میان دو پهلویش پنهان شده است. حال که قرآن زن و مرد را لباس یکدیگر می‌داند این دو باید از چه تطهیر باطنی برخوردار باشند تا علاوه بر اینکه در مقابل نفس خود مقاومت می‌کنند و با توطئه‌های شیطان از پا در‌نمی‌آیند، بتوانند وظیفه‌ی ستّار‌بودن و پوشش عیوب همسر خویش را برعهده داشته باشند. هم اجازه ندهند غصّه و ناراحتی بر خود آنها عارض شود؛ و هم همسرشان را از تأثیرات آن در امان بدارند. شاید بتوان گفت بهتر است هر زوجین زمان ازدواج آداب لباس پوشیدن را به نیّت انتخاب همسر بخوانند زیرا در آداب لباس پوشیدن آمده است: « اَللهُمَّ اجْعَلْهُ ثَوْبَ یُمْنٍ وَ تُقی وَ بَرَکَ?، اَللهُمَّ ارْزُقْنِی فیهِ حُسْنَ عِبادَتِکَ وَ َعمَلاً بِطاعَتِکِ وَ اَداءَ شُکْرِ نِعْمَتِکَ» خدایا این لباس را میمون و مبارک قرار بده. این لباس را لباس تقوا و سعادت و برکت من قرار بده. خدایا روزی من کن تا در این لباس بندگی و اطاعت تو را کنم. اَداءَ شُکْرِ نِعْمَتِکَ ؛ هم شکر این لباس را بجا بیاورم که چه نعمتی در اختیار من است؛ و هم شکر نعمتهای قبل و بعد که منوط به این لباس هستند، امّا باید توجه داشت که در این وادی تشبّه مرد به زن و یا زن به مرد مذموم و ناپسند است یعنی هر یک باید سهم خود را در زندگی ایفا کنند. زن در همان قالب زنانه و ظریف خود باقی بماند؛ و مرد در قالب مردانه و پر جذبه خویش، زن در قالب جلو? جمالی خدای سبحان لباس مرد شود؛ و مرد در قالب جلوه جلالی حضرت حق زن را از ستّار‌بودنش بهره‌مند سازد. گفتیم خدای سبحان مبنای این کانون الهی را بر مودّت و رحمت بنا کرده است. این دو رکن اساسی زندگی، زن و مرد را پوشش یکدیگر می‌کند و باعث می‌شود تا خلاء عاطفی، عبادی، علمی و مسائل فردی و اجتماعی هر یک از آن دو را پر کند. اگر کسی گمان کند، بعضی از نواقص اعتقادی، اخلاقی و یا رفتاریش با پوشش همسرش جبران پذیر است؛ و سایر نواقص او ممکن نیست، گرفتار فکر باطل و اشتباهی شده که اثر این تفکّر غلط باعث سلب اطمینان زن و مرد نسبت به یکدیگر می‌گردد تا جایی که ممکن است برای پنهان کردن کمبودها و نواقص و خطاهای خویش هر کدام تصمیم‌گیری‌های نابجا و عملکردهای اشتباهی را در پیش گیرند، شاید کار از این فراتر رود و زن و مرد برای جبران خطاهایشان به خطاهای بالاتر و بزرگتری دست بزنند که زندگی‌شان را در آتش خودخواهی به نابودی و تباهی بکشاند که گاهی به‌غیر از مقداری خاکستر چیزی از آن کانون عشق و علاقه بر‌جای نخواهد ماند. چون خدا زن و مرد را لباس یکدیگر آفریده است و می فرماید: هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ زوجین در انتخاب و حفظ یکدیگر دقّت کافی داشته باشند تا اهرم‌های نگه دارند‌ه ی زندگی‌شان تقویّت شود. در این بحث ما به چند خصوصیّت این پوشش اشاره می‌کنیم. 1- آنها در طول زندگی نباید کمترین قصوری نسبت به وظیفه ستّار‌بودن خود داشته باشند، زیرا لباس اگر کم‌دوام باشد، از کاربرد لازم برخوردار نخواهد بود؛ و پوشش مناسبی نیست که انسان از خرید آن راضی و خشنود گردد. اگر زن و مرد در تمام طول زندگی خود را آیین? یکدیگر بدانند، قبل از آنکه نفر سوّمی خطاهایشان را متذکّر شود، خود با نگاهی محبّت‌آمیز در رفع نواقص یکدیگر می‌کوشند. این دیدگاه نباید مقطعی و کوتاه مدّت باشد، زیرا به محض بی‌توجهی هر یک، زندگی دستخوش تزلزل و نابودی خواهد شد. «بی ادب تنها نه خود را داشت بد بلکه آتش در همه آفاق زد» ابتلاء به کمترین خصیصه بد اخلاقی، میتواند زندگی را در آستانه نابودی قرار دهد. تمیز‌ترین و پاک‌ترین لباسی که شخص در طول زندگی بر تن می‌کند احرام است. پاک از هر آلودگی و نجاستی؛ سفید سفید به رنگ پاکی و قداست؛ و چون کانون خانواده مقدّس است، قلب افراد برای حضور در این عبادتگاه باید چون لباس احرام پاک باشد. لباس، پوست دوم انسان نیست، بلکه قسمت عمد? زندگی اوست و نیاز به مراقبت و محافظت خاص دارد. شخص باید مراقب باشد تا لباسش پاره نشود، زیرا کمترین پارگی در آن نگرانی‌هایی به همراه دارد. بعضی افراد وقتی عصبانی می‌شوند لباس خود و یا دیگران را پاره می‌کنند، زیرا غضب نوعی دیوانگی است الحدة ضربٌ مِنَ الجُنُون شخص در آن زمان از فضای عقل خارج می‌شود؛ و قدم در وادی جنون و دیوانگی می‌نهد. زن و مرد باید از عصبانیّت یکدیگر جلوگیری کنند؛ و سعی در از بین بردن فضاهای خشونت‌آمیز زندگی داشته باشند؛ و از خدا کمک بگیرند که اگر عصبانی شدند بر غضب خویش مسلط گردند تا گلستان زندگی به وادی بی‌زرع و بی‌حاصل بدل نشود «هر یک از دو همسر باید اخلاق و رفتار و برخورد خود را نسبت به نیاز روحی همسر خود تنظیم کند؛ اگر مرد عصبانی بود زن با لطافت با او برخورد کند و اگر زن خسته بود مرد با او مدارا کند.» موارد ذکر شده تنها در پناه قرآن و آیات الهی قابل حصول است. هر کس به قرآن تمسّک جوید رستگار می‌شود. هر زوجی که علاقمند پایداری زندگی خویش است باید چشم از منیّت‌هایش فرو بندد تا خودخواهی‌ها عامل نابودی زندگی‌شان نشود. 3- «در تفسیر هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ آمده است لباس باید در دوخت و جنس مناسب انسان باشد وظیف? لباس حفاظت و زینت است و انسان تا آخر به آن احتیاج دارد لباس انسان را از سرما و گرما و ... حفظ می‌کند چنانکه لباس، تن آدمی را گرم می‌کند وجود همسر نیز کانون خانواده را گرم و زندگی را از سردی می‌رهاند آن‌گونه که دوری از لباس موجب رسوایی است دوری از ازدواج و همسر نیز سبب انحراف و آلودگی می‌شود.» قرآن برای حفظ و سلامت خانواده کاربردی‌ترین راهکارها را به مخاطبین خود ارائه می‌دهد. خدا طلاق و جدایی را منفور می‌داند، مگر در مواردی خاص، به همین دلیل بحث ستّار‌بودن زن و مرد را مطرح می‌کند تا هر کدام از این دو خود را شریک و همراه زندگی بدانند. هیچکس نباید وظیفه فردی خود را بر دوش دیگری بار کند؛ و همچنین باید که در رفع نواقص فردی خود به طور کامل تلاش کند. اگر فرد توان تسلط بر نفس خویش را بیابد و آن را مهار کند، مطمئناً، اگر در فضای پر از عشق و محبّت خانواده قرار بگیرد، بهتر میتواند بر مسئولیت‌هایش پایدار بماند؛ و چون به این مقام قدم گذارد، میتواند زندگی خود را نماد ازواج مطهر? قرآن سازد؛ و از تربیت‌های الهی بهرة بیشتری را ببرد. |
